امروزه سازمان ها و مدیران برای سازگاری با تغییرات و تحوّلات جهانی مجبورند راه های نوینی برای اقدامات خود بیابند تا بتوانند در صحنه رقابت داخلی و جهانی باقی بمانند(فیضی،1386) و نسبت به رقبا از عملکرد بهتری برخوردار باشند برای عملکرد مقیاسهای متعدّدی وجود داشته ولی در گذشته بیشتر از مقیاس های مالی استفاده می شد، از دهه ی 1980 بسیاری از پژوهشگران مقیاس های مالی و مبتنی بر عملکرد را مورد تأکید قرار داده اند(رهنورد ، 1387). عملکرد سازمانی نتایج قابل اندازه گیری ، تصمیمات و اقدامات سازمانی است که نشان دهنده میزان موفّقیّت در دستاوردهای کسب شده است(Tangen,2004). . با بررسی عملکرد شرکت های ایرانی می توان شاهد روند پرنوسان و بحث انگیز رشد و نرخ بازده سرمایه گذاری طی 10 سال گذشته بود و این در حالی است که کارشناسان ، پتانسیل شرکت های حاضر در بازار سرمایه ای ایران را از لحاظ عملکرد بهتر، بیش از این می دانند (یوسفی،1389).
سنجش عملکرد شرکت ها درواقع قوی ترین و ضروری ترین سیستم های مدیریتی در مدیریت سازمان های مدرن هستند و آگاهی از اینکه عملکرد سازمان تا چه حد در جهت رسیدن به اهداف بوده و موقعیت سازمان در محیطپیچیده و پویای امروز کجاست،برای سازمانها اهمیت فراوانی دارد(حسنزاده و زارع،1387،ص9).
با توجه به این که سازمان ها با محیطی روبه رو هستند که مشخصه آن افزایش پیچیدگی و جهانی شدن و پویایی است لذا سازمان ها برای استمرار و استقرار خود با چالش های نوینی مواجه هستند که برون رفت از این چالش ها مستلزم توجه بیشتر به توسعه و تقویت مهارت ها و توانایی های درونی است که این کار از طریق مبانی دانش سازمانی و سرمایه فکری صورت می گیرد که سازمان ها از آنها برای رسیدن به عملکرد بهتر در دنیای کسب وکار استفاده می کنند. دانش و سرمایه های فکری به عنوان استراتژی های پایدار برای حصول و نگهداری مزیت رقابتی سازمان ها تشخیص داده شده است (پهلوانیان، 1391 ) .
امروزه سرمایه فكری اعم از دانش، تجربه، مهارت شخصی، روابط خوب و توانایی فناوری، منبع مهم مزیت رقابتی و عامل كلیدی سود آوری شركت محسوب می شود. دو عامل مهم كه موجب افزایش كیفیت عملكرد شركت ها طی دو دهه گذشته شده است، جهانی شدن و فزونی تغییرات فناوری است. در این محیط ، سرمایه فكری و دارایی های نامشهود عوامل مهم موفقیت هستند. در رقابت اقتصادی جدید، دارایی
های مبتنی بر دانش فراهم كننده یك مزیت رقابتی ذاتی هستند ( مجتهدزاده و همکاران ، 1389 ، ص 110 ) . امروزه جنبه نامشهود اقتصاد بر پایه سرمایه های فكری بنیان نهاده شده و ماده نخستین و اصلی آن، دانش و اطلاعات است. سازمان ها برای مشاركت در بازارهای امروزین، در هر شكل و نوع به اطلاعات و دانش برای بهبود عملكرد خود نیازمندند (خاوند كار و همكاران، 1387 ).
با توجه به این که دارایی های دانشی در سازمان های دانش محور زیادی، به عنوان منابع اولیه مزیت رقابتی به حساب می آیند(Lev,2001).محیط کسب وکار مبتنی بر دانش، نیازمند رویکردی است که دارائی ها ناملموس جدید سازمانی مثل دانش و شایستگی های منابع انسانی، نوآوری، روابط با مشتری، فرهنگ سازمانی، نظام ها، ساختار سازمانی وغیره را در برگیرد. دراین میان، نظریه سرمایه فکری توجه روزافزون محققان دانشگاهی و دست اندرکاران سازمانی را به خود جلب کرده است. از طرف دیگر در اقتصاد دانش محور حال حاضر، سرمایه فکری بخش مهمی از ارزش شرکت ها محسوب می شود. توانایی برای مدیریت و کنترل سرمایه فکری مستلزم این است که شرکت ها بتوانند سرمایه فکری را شناسایی، اندازه گیری و گزارش کنند. ( Meer-Kooistra et al.,2001,P.459)
سرمایه انسانی را می توان مهمترین دارایی های سازمان تلقی کرد. بنابراین انتظار می رود سازمان هایی که
از سرمایه فکری و انسانی بالاتری برخوردارند عملکرد مالی آن ها نیز بالاترباشد. سرمایه فکری سرمایه ای فراتر از دارایی های فیزیکی و دارایی های مشهود است. امروزه سهم سرمایه فکری به دلیل تولید دانش و اطلاعات و در نتیجه تولید ثروت در اقتصاد مبتنی بر دانش می تواند نقش مهمی در خلق ارزش افزوده و تولید ناخالص داخلی داشته باشد. به همین دلیل در سطح بنگاه های اقتصادی نیز عملکرد مالی سازمان ها می تواند تحت تأثیر دارایی های فکری و سرمایه انسانی قرار گیرد(روشنی اصل و همکاران، 1392،ص2).
تحقیق حاضردر دو حوزه بیمه و بانک جهت بررسی تاثیر سرمایه های فکری بر عملکرد مالی صورت گرفته است . صنعت بیمه به عنوان یک بخش خدماتی، نقشی جبران کننده و محافظتی در اقتصاد هر کشوری دارد؛ به طوری که عملیات موفقیت آمیز این صنعت، انگیزه و محرکی برای دیگر صنایع و توسعه آن اقتصاد ایجاد می کند؛ بنابراین برای نایل شدن به این امر در هر اقتصادی، شرکت های بیمه نیز مانند هر شرکت دیگری باید عملکردی قوی و موفقیت آمیز در انجام رسالت، اهداف و استراتژی های خود داشته باشند. سازمان های بیمه ای برای بقاء و نیل به اهداف خود باید از تغییرات محیطی آگاه شوند و هماهنگی های لازم را به عمل آورند که کنترل، وسیله این آگاهی است؛ به عبارت دیگربه کمک مدیریت و ارزیابی عملکرد، مدیریت می تواند نسبت به نحوه تحقق اهداف و انجام عملیات آگاهی یافته و قدرت پیگیری و در صورت لزوم سنجش و اصلاح آن ها را پیدا کند، صنعت بیمه، بیش از هر صنعت دیگری ممکن است ازطریق ارتباط دادن ارزیابی عملکرد با نتایج و بروندادها، سود و منفعت کسب کند؛ زیرا بنیاد صنعت بیمه براین اساس است که فاصله زمانی میان اخذ تصمیمات عادی و نتایج مورد نظر، طولانی و دارای تأخیرزیاد است (حسن زاده و زارع،1387،ص 9).
ظهور عصراطلاعات و اقتصاد دانش محور ،سازمان ها را از تاکید بر منابع مالی وپولی به سمت دارائی های نامشهود کشانده است . صنعت بانکداری از جمله بافت هایی است که به چند دلیل ،این منابع نامشهود را
می توان در آنجا بیشتر جستجو کرده وبه اهمیت استراتژیک آنها دست یافت . نخست ،برعکس مدیران بخش تولیدی که هدف آنها سود آوری است ،مدیران سازمان های خدماتی تمایل دارند اهداف چند گانه وبا ماهیت غیر مالی در کنار مسائل مالی داشته باشند . دوم ،حتی اگر بخش های تولیدی وخدماتی ورودی های کاری یکسانی مانند منابع انسانی ،دانش ،پول ،مواد خام وکارخانه را به کار ببرند ،بخش خدمات استفاده بیشتری از دو منبع اول دارد که دو منبع اول به طور قطع نا مشهود هستند ، در نهایت محصول نهایی سازمان های خدماتی نا مشهود است .(شهائی وخائف الهی ،1389 ، ص 74) .
با توجه به این که برای کشوری همچون ایران که در سند چشم انداز 20 ساله خود قصد دارد گوی رقابت در اقتصاد و تجارت را از همسایگان خود برباید باید اقتصاد مبتنی بر دانش ابزاری راهبردی تلقی شود. یکی از فعالیت هایی که در جهت تحقق اقتصاد دانش محور و نیل به اهداف برنامه چهارم توسعه در کشور باید صورت گیرد توجه به نظام بانکی کشور است، بنابراین در جهت تحقق اهداف بانک ها باید دارایی های خود را از نو طبقه بندی کنند، همچنین باید درک کنند که سرمایه فکری می تواند اهداف راهبردی آن ها را محقق سازد(شجاعی و باغبانیان، 1388،ص2) .
با توجه به این که تحقیقات پیشین رابطه معناداری را بین سرمایه های فکری و عملکرد مالی بنگاه ها نشان می دهد (بروجردی و همکاران،1389،ص 10 و شهایی و خائف الهی،1389،ص 82 و Chen et al, 2004و ,2013.P.269 , &cahill sidhu, Joshi) پژوهش های انجام شده نیز در زمینه سرمایه فکری نشان دهنده این مطلب می باشد که در سازمان هایی که سرمایه فکری وجود دارد، در دست یابی به سطوح بالای رشد و توسعه، بهتر عمل می کنند. به همین دلیل در چند دهه اخیر، توجه سرمایه فکری به یک ضرورت غیرقابل اجتناب، تبدیل شده است. زیرا سازمان ها از طریق سرمایه فکری می توانند شاخص های عملکرد مالی خود را بهبود و توسعه دهند. از آن جا که در سال های اخیر توجه روزافزونی به بررسی سرمایه های فکری و تاثیر آن ها بر عملکرد بنگاه ها بخصوص در حوزه مالی شده است،این پژوهش به دنبال پاسخ دادن به این سوال است که آیا بین سرمایه های فکری و عملکرد مالی در جامعه مورد مطالعه رابطه ای معنادار وجود دارد؟
1-Joshi ,cahill,sidhu
