براساس تعریف سازمان بهداشت جهانی، سلامت عمومی عبارت است از رفاه كامل جسمی، روانی و اجتماعی فرد، كه بین این سه جنبة تأثیر متقابل و پویا وجود دارد. در همین رابطه مسأله ای است که امروزه پژوهشهای زیادی را به خود اختصاص داده است و مطالعات انجام شده در سالهای اخیر در حوزة بهداشت روانی و سلامت عمومی، رابطة تنگاتنگ عوامل شخصیتی و روانشناختی و سلامت را به وضوح نشان داده است ( فتحی آشتیان، 1385). به طوری که پیشرفت‌های اخیر در زمینه روانشناسی سلامت، بهداشت روان و طب رفتاری نقش هیجان را در سلامت و بیماری انسانها مورد توجه قرار داده است.(لیا [1]و همکاران،  2003). سلامت روانی[2] یکی از بنیادی‌ترین مفاهیم اجتماعی است و عبارت است از مجموعه عواملی که در پیشگیری از ایجاد و یا پیشرفت روند وخامت اختلالات شناختی، احساسی و رفتاری در انسان، نقش مؤثر دارند. تحقیقات  نشان دهندۀ انواع اختلالات روانی شامل اضطراب، تنیدگی و افسردگی در جامعه امروزی است، به گونه‌ای که افراد زیادی از این مشکلات رنج و می‌برند سالانه هزینه‌های سرسام آوری صرف درمان این اختلالات می‌شود (دنیل [3] ،1997).  تأمین سلامت روانی اقشار مختلف جامعه یکی از مهم ترین مسائلی است که مسئولین تعلیم و تربیت در جامعه اسلامی ما باید بطور جدی به آن بیندیشند و به رفع نقایص موجود بپردازند. در حال حاضر، آگاهی و دانش فزاینده مشترکی وجود دارد که فعالیت بدنی و ورزش منظم برای سلامت جسمانی انسان ها سودمند است (مهری و همکاران،90). بر این اساس هیجان‌ها همیشه مورد توجه انسان بوده است، زیرا در هر تلاش و در هر اقدام مهم بشری، به طریقی نقش دارند (لیا [4]و همکاران،  2003).همچنین تحقیقات گسترده‌ای در خصوص اختلال در هوش هیجانی و اثرات آن بر کیفیت زندگی، موفقیت شغلی و تحصیلی، مقاومت در برابر استرس، سلامتی و کیفیت روابط اجتماعی و ازدواجی صورت گرفته است. این مطالعات از تأثیر هوش هیجانی بر موفقیت و شادکامی در زندگی حکایت دارند(نیلس [5]و همکاران 2009)

      همچنین تحقیقات گسترده‌ای ارتباط مثبت بین ویژگی هوش هیجانی و متغیرهای مربوط به سلامت ارتباط منفی هوش هیجانی با آسیب شناسی تأیید نموده است (پتریدس[6] و همکاران 2007). ضمن این که، این صفت میانجی مهمی در پاسخ به استرسها است (مایکل لاچک [7]و همکاران 2008). این در حالی است که نتایج مطالعات سال‌های اخیر، حاکی از نقش مؤثر ورزش و فعالیت بدنی منظم در سلامت روان انسان های جامعه است (فاستینگ[8]،  1992). بنابراین امروزه نمی‌توان نقش كنترل هیجان‌ها و جهت‌دهی به آنها را در داشتن سلامت روانی نادیده گرفت(نوروزی سید حسینی و همکاران ،90). مطالعة سلامت روانی جوامع، همواره با هیجان ها و عوامل مرتبط به آنها توجه‌ای ویژه می‌شود، از طرف دیگر، كاربرد هیجان‌ها در تعلیم و تربیت و برنامه‌های یادگیری اجتماعی و ورزشی، اجتناب ناپذیر است، زیرا در قرن حاضر علاوه بر توجه به رشد شناختی و آموزشی و مهارتی، باید به رشد هیجانی افراد توجه كرد و آنها را برای همكاری و مشاركت در تصمیم گیری‌های مسئولانه و مقاومت در مقابل فشار گروه همسالان آماده كرد، به گونه‌ای كه نقش سازنده‌ای در اجتماعی كه روز به روز بر دگرگونی‌های آن افزوده می شود، به عهده گیرند (علیان،1384). هوش هیجانی در سلامت افراد اثر مهمی دارد و از استرس موجود به هنگام مواجهه با وضعیت های دشوار نظیر بیماری های سخت ،اضطراب و نگرانی می کاهد (رجایی و همکاران ،85) .

    تحقیقات انجام شده در دانشکده پزشکی هاروارد با عکس برداری از مغز نشان داد که همراه با تغییرات هوش هیجانی،تغییرات جسمانی در مغز شکل می‌گیرد. مهارت های هوش هیجانی، توانایی مغز برای مقابله با اضطراب را تقویت می‌کنند و این باعث می‌شود که دستگاه دفاعی بدن در مقابل بیماری‌ها مقاومت بیشتری داشته باشد (برادبری و همکاران،  1384). نتایج یک فرا تحلیل، روابط مثبتی بین هو ش هیجانی و متغیرهای سلامت محور (شات [9]و همکاران، 2007) و متغیرهای عملکردی[10] (ون روی[11] و همکاران، 2006) را نشان می‌دهد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که فعالیت بدنی منظم راهی ایمن و مطمئن برای کاهش اختلالات روانی شایع در جامعه از قبیل اضطراب، تنیدگی و افسردگی است. (پور رنجبر، 2006)

     علاوه بر نقش تمرین و فعالیت بدنی منظم در سلامت روانی افراد، توجه به متغیرهای روانی تأثیرگذار در سلامت روانی افراد حائز اهمیت

 است (پور رنجبر، 2006). هوش هیجانی و سلامت روانی و احتمال تأثیر فعالیت بدنی منظم براین متغیر های روانی به عنوان مفاهیم کلیدی در بین محققان ورزشی ظاهر شده‌اند و موضوعاتی در حال رشد برای علاقه‌مندان در روانشناسی ورزش هستند (وسیلیکی[12] و همکاران، 2009). ایمی[13]و همکاران (2010) در پژوهشی نشان دادند كه بین ابعاد محدودیت نقش ناشی از عملكرد بدنی، سلامت عمومی، احساس حیات و سرزندگی، عملكرد اجتماعی، محدودیت نقش ناشی از مشكلات احساسی، سلامت روانی و بعد روانی بین دو گروه ورزشكار و غیرورزشكار تفاوت معنی‌داری وجود دارد، اما بین ابعاد درد بدنی و عملكرد فیزیكی تفاوت معنی داری گزارش نكردند. سالگوئرو، گارسیا و گارسیا[14] (2010) در تحقیقی به این نتیجه رسیدند كه بین ابعاد عملكرد فیزیكی، محدودیت نقش ناشی از عملكرد بدنی، سلامت عمومی، احساس حیات و سرزندگی، عملكرد اجتماعی، سلامت روانی، درد بدنی، ابعاد روانی و جسمانی با فعالیت بدنی رابطة معنی داری وجود دارد اما بین محدودیت نقش ناشی از مشكلات احساسی با فعالیت بدنی رابطة معنی‌داری گزارش نشد. راس، میلسون و ریكل[15] (2009) در تحقیقی گزارش كردند كه تمامی ابعاد كیفیت زندگی به غیر از عملكرد فیزیكی، با فعالیت بدنی و آمادگی جسمانی ارتباط معنی داری دارد. موسوی (1381) در بخشی از تحقیق خود در زمینة بررسی نقش ورزش بر فشار عصبی، سلامت روانی و جسمانی استادان و كارمندان دانشگاه آزاد اسلامی، به این نتیجه رسید كه به طور كلی فشار روانی كاركنان ورزشكار در پاسخ های جسمی، رفتاری شناختی و هیجانی كمتر از كاركنان غیرورزشكار بود. همچنین نتایج این تحقیق نشان داد كه تمرینات بدنی و ورزش، شیوة مفید و مؤثری در مدیریت فشار روانی و كاهش فشار روانی و سلامت روانی و جسمی است كه باید بیشتر مورد توجه كاركنان و مدیران سازمان ها قرار گیرد. آنونیماس[16] (2005) در تحقیقی به این نتیجه رسید كه دبیران تربیت بدنی از سلامت روانی بیشتری برخوردارند، اما به علت شغلشان كه از نظر حرفه‌ای دارای تنش و استرس فراوانی است، بیشتر از دیگر مشاغل در تمرین و سلامت روانی در تحقیقی با عنوان معرض تحلیل رفتگی قرار دارند. راس و هایس[17] (2008) در تحقیقی با عنوان (تمرین و سلامت روانی عموم مردم) به این نتیجه رسیدند كه بین تمرین و سلامت روانی همبستگی مثبتی وجود دارد و تمرینات ورزشی با كاهش علائم افسردگی، اضطراب و احساس بیماری در عموم افراد جامعه همراه است.

       بررسی ادبیات پیشینه و مبانی نظری بیانگر این است که معلمین تربیت بدنی نقش مهمی در تربیت آینده سازان کشور داشته و سلامت روانی آنها به منظور تاثیر مهم در ایفای نقش و وظیفه افراد مزبور می­تواند داشته باشند، و عواملی که می تواند با سلامت روانی آنها ارتباط داشته باید مورد توجه قرار گیرد و نظر به این که هوش هیجانی به عنوان یکی از عوامل نامحسوس در هر سازمانی می تواند با هر عاملی از جمله سلامت روانی ارتباط داشته باشد و این موضوع کمتر در تحقیقات موجود در حوزه ورزش و تربیت بدنی مورد توجه قرار گرفته است، لذا پژوهش حاضر در صدد است به این سئوال پاسخ دهد آیا بین هوش هیجانی و سلامت روانی معلمان تربیت بدنی شهرستان خواف ارتباط وجود دارد؟

[1]  Liau A.K

[2]- Mental health

[3]  Daniel M

[4]  Liau A.K

[5]  Nelis, D

[6] Petrides, K.V

[7]  Mikolajczak, M

[8] Fasting k

[9] Schutte NS

[10]  performance variable

[11] VanRooy DL

[12] Vassiliki C

[13] – Eime

[14] – Salguero, Garcia & Garcia

[15] – Ross, Milson & Rickel

[16] – Anonymous

[17] – Rass & Hayes

[1] EQ

[2] Mayer

[3] Golman

[4] Gladys

[5] Tsaousis

[6] Wang  [7] Kovess

[8] Health

[9] Sarafino

[10] Psychological health