ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺪﻳﺪه ای ﭘﻴﭽﻴـﺪه و ﭘﻮﻳﺎﺳـﺖ ﻛـﻪ در ﮔﺬر زﻣﺎن ﻫﻤﻮاره دﭼﺎر ﺗﺤﻮﻻﺗﻲ ﻛﺎﻟﺒـﺪی، اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ، اﻗﺘﺼﺎدی و ﺣﺘﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ ﻣـﻲﺷـﻮد. ﭼﻨـﻴﻦ ﺗﺤﻮﻻت وﺳﻴﻌﻲ ﻣﺘﺄﺛﺮ از رﺷﺪ ﮔﺴﺘﺮده ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻬﺮی اﺳــﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﻜــﻪ ﺑﻌــﺪ از ﺟﻨــﮓ ﺟﻬــﺎﻧﻲ دوم، ﻳﻜــﻲ از  ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺸﻜﻼت ﺑـﻪ وﺟـﻮد آﻣـﺪه در ﻛﺸـﻮرﻫﺎی در ﺣــﺎل ﺗﻮﺳــﻌﻪ، رﺷــﺪ و ﺗﻮﺳــﻌﻪ ﺷــﺘﺎﺑﺎن و ﻧــﺎﻫﻤﮕﻮن ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑـﻮده اﺳـﺖ. ﭘﻴﺎﻣـﺪ ﭼﻨـﻴﻦ رﺷـﺪ اﻧﻔﺠـﺎری ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻦ، ﺑﻪ ﭘﻴـﺪاﻳﺶ اﭘﻴـﺪﻣﻲ ﮔﺴـﺘﺮده ﻓﻘـﺮ ﺷﻬﺮی ﻣﻨﺠﺮﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ. در ﺑﺴـﻴﺎری ﻣـﻮارد، ﻇﻬـﻮر ﭼﻨﻴﻦ ﭘﺪﻳﺪه­ای در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﮔﺴﺘﺮده روﺳـﺘﺎﻳﻲ و ﻳﺎ ﺣﺘﻲ ﺷﻬﺮﻫﺎی ﻛﻮﭼﻚ و ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﻪ ﻛﻼﻧﺸﻬﺮﻫﺎ ﺑﻮده اﺳــﺖ. ﺑﻨــﺎﺑﺮاﻳﻦ، در ﻧﺘﻴﺠــﻪ ﭼﻨــﻴﻦ رﺷــﺪ ﻧﺎﺑﻬﻨﮕــﺎﻣﻲ، ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷﻬﺮی ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻓﻘﺪان ﻣﻨﺎﺑﻊ و زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮای ﭘﺎﺳــﺨﮕﻮﻳﻲ ﺑــﻪ ﻧﻴﺎزﻫــﺎی ﻓﺰاﻳﻨــﺪه ﺷــﻬﺮوﻧﺪان، دﭼــﺎر ﻣﻌﻀﻠﻲ ﮔﺮدﻳﺪه ﻛﻪ رﻫﺎﻳﻲ از آن را ﺗﻨﻬـﺎ در ﭼـﺎرﭼﻮب راهﺣﻞﻫﺎی ﻧﻮﻳﻦ ﻣﻲﺗﻮان ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛﺮد. ﻃـﺮح ﻣﻔـﺎﻫﻴﻢ ﻧﻮﻳﻨﻲ ﭼﻮن ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪﺳﺎزی، ﻣﺸﺎرﻛﺖ، ﺣﻜﻤﺮاﻧﻲ ﺧـﻮب ﺷﻬﺮی، ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﻳﺪار، رﻗﺎﺑﺘﻲ ﻧﻤـﻮدن ﺷـﻬﺮﻫﺎ، ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳﺰی اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ، ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰی ﻣﺤﻠـﻪﻣﺤـﻮر و ﻏﻴـﺮه، ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة ﻣﻮﺟﻲ ﻧﻮﻳﻦ در ﺗﻔﻜﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳـﺰی ﺷـﻬﺮی اﺳﺖ. در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن، ﻓﺮآﻳﻨـﺪ اﺳـﺘﺮاﺗﮋی ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﺷـﻬﺮی مشارﻛﺖ در ﮔﺮوهﻫﺎ، اﻧﺠﻤﻦﻫﺎ، ﻧﻬﺎدﻫﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫـﺎی اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ از ﺷـﺎﺧﺺ  ﻫـﺎی ﻣﻬـﻢ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﺮض ﺷﺪه اﺳﺖ.

در واقع اصل مشارکت در برنامه ریزی توسعه همزمان با تکامل و اصلاح نگرش به مفهوم توسعه جایگاه بیشتری یافته است. به عبارت

 دیگر، تأکید بر اصل مشارکت در برنامه ریزی از این جهت است که توسعه بیش از همه بر انگیزش و یادگیری نیازمند است و در بهبود و کفایت مستمر توانایی های درونی تجلی می یابد بر همین اساس برنامه ریزی توسعه به طور جدی به دموکراسی در اهداف و روشها وابسته خواهد بود. برنامه های ملی، مسئولیت مشترک سازمانها و نهادهایی است که بر همدیگر تأثیر می گذارند و از سوی دیگر هر چه مشارکت مردم عادی و گروههای ذینفع از قبیل نهادهای صنفی یا احزاب سیاسی در تهیه و اجرای برنامه ها افزایش یابد برنامه ریزی آنها معنادارتر است. بر این اساس نظام برنامه ریزی توسعه باید به گونه ای طراحی شود که حجم گسترده ای از مشارکت را در کلیه سطوح داشته باشد. مشارکت مورد نظر تنها به دوره طراحی برنامه مربوط نمی شود بلکه همه مراحل مطالعات، هدفگذاری، سیاستگذاری، ارزیابی، تأمین منابع، اجرا، نظارت و ارزشیابی را در بر می گیرد (مرکز تحقیقات ایران،1381: 29).

موسسه تحقیقاتی ملل متحد برای توسعه اجتماعی مشارکت را «کوششهای سازمان یافته برای افزایش کنترل بر منابع و نهادهای نظم دهنده در شرایط اجتماعی معین از سوی برخی از گروه ها وجنبش هایی که تا کنون ازحیطه اعمال چنین کنترلی محروم ومستثنی بوده اند» تعریف می کند (غفاری، 1380: 37). بر مبنای این تعریف توانمندسازی گروههای محروم و جدا افتاده برای ورود آنها به فرایند مشارکت در تصمیم سازی و نظارت بر امور مربوط به خود، از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. مجید رهنما با رویکردی توسعه ای ورود مردم به عرصه تصمیم سازی وکنترل را مستلزم توجه به پیش فرضهای «مشارکت مردمی» شامل :غلبه بر موانع موجود در مسیر مشارکت مردم در توسعه، ترجیح راهبرد مشارکت بر سایر راهبردهای توسعه وامکان سازمان یابی مردم درجهت تامین مقاصد خویش می داند (رهنما، 1381: 121و122).

باتوجه به تغییر مفهوم توسعه و راهبردهای اساسی آن درنیم قرن گذشته اگر تغییری در محوریت توسعه لازم باشد، روشن است که باید دیدگاه صاحب نظران و اندیشمندان از دریچه محدود اقتصادی وتاکید صرف به سرمایه وکارایی به سمت تعیین این مساله سوق یابد که این تغییرات چگونه می تواند دراندیشه ها موثر افتند. جریان مشارکت که محور آن ­را احساس تعلق وگفتگوی آزاد وگسترده تشکیل می دهد، می تواند دراین راه نقش موثری ایفا کند. البته مفهوم مشارکت دراین حد خلاصه نمی شود و به تصمیم گیریهای دولت درسطوح ملی و بازارهای کار وسرمایه نیز گسترش می یابد. نکته حائز اهمیت دراین نوع برداشت ازمفهوم مشارکت وارتباط آن با توسعه این است که در توسعه همه جانبه، مشارکت تنها به رای دادن خلاصه نمی شود بلکه فراتر از آن، مشارکت باید شرایط گفتگوی آزاد و شرکت فعال در فعالیت­های اجتماعی را برای عموم مردم فراهم سازد، ازطرفی مشارکت نیازمند موقعیتی است که افراد بتوانند در تصمیم هایی که در سرنوشت آن ها موثر است تاثیرگذار باشد.  مشارکت به طورعام موجب افزایش کارایی برنامه های توسعه می شود وکیفیت تصمیم گیریها را بالا می برد و دولتها راتشویق می کند تا با قدرت و توان بیشتری به سازماندهی ساختارهای نامتمرکز بپردازند. دیدگاه مشارکت فعالانه مردم، کوشش می کند تا فرایند برنامه ریزی واجرای موثر تغییرات قابل قبول را بهبود بخشد و از خطرات و تهدیدات احتمالی آنها بکاهد. اگرجریان مشارکت به نحومطلوبی مورد توجه قرار گیرد موجب سازگاری بیشتر برنامه ها وسیاست­های اتخاذ شده با شرایط اجتماعی می شود، بدین ترتیب بسترمناسبی برای ایجاد فضاهای فرهنگی و روانی برای اجرای سیاستهای مختلف فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بوجود می آید.

براساس آنچه گفته شد، این تحقیق به دنبال آن است که نقش مشارکت­های مردمی را در توسعه شهر اردبیل بررسی نموده تا از این طریق راه­های استفاده بهتر از عنصر مشارکت شهروندان در ایجاد و توسعه شهری را مشخص و معرفی نماید. با توجه به مباحث فوق اهتمام اساسی این تحقیق پاسخ به این سوال است، که نقش مشارکت­های مردمی در توسعه منطقه چهار شهر اردیبل چگونه است؟

در طی سال های اخیر رشد سریع شهرهای بزرگ کشورهای در حال توسعه، منجر به ظهورمسائلی مانند کمبود واحد های مسکونی ، بالا بودن میزان بیکاری ، مشکلات اقتصادی ، فقر ، حاشیه نشینی ، آلودگی های زیست محیطی و جز اینها شده که این امر خود موجب نابرابری خدمات و امکانات و کمرنگ شدن عدالت اجتماعی در سطح منطقه ای و ملی گردیده است. بر همین اساس عده زیادی از محققان عقیده دارند که بایستی برنامه ریزی های توسعه بر اساس تاکید بر پویایی شهرهای کوچک و متوسط تهیه شوند، چرا که با وجود امکانات و خدمات مشابه در اینگونه شهرها از مهاجرت های بی رویه روستاییان به کلان شهرها در سطح منطقه ای جلوگیری خواهد شد و مهاجرت شهرهای درجه دوم را برای زیست خود انتخاب می کنند . این شهرها نسبت به شهرهای بزرگ بار اقتصادی کمتری را بر خانوارها تحمیل می کنند و در مقابل انواع آلودگی های زیست محیطی که در کلان شهرها به طور جدی وجود دارند ، مصونیت بیشتری دارند. بنابراین توسعه و تقویت شهرهای کوچک سیاستی است که با اهداف تمرکز زدایی انطباق دارد و در دراز مدت منجر به ایجاد شرایطی می گردد که توان فعالیت های

 تولیدی را درون این کانون ها تقویت می کند . اینها کل منطقه را تحت تاثیر عملکرد و نقش خود قرار می دهند و می توانند مجموعه عوامل لازم را برای شکوفایی مناطق پیرامونی خود فراهم سازند. از این رو به تبع ایجاد شهرهای کوچک ، جایگاه و کارکرد شهرداری های کوچک نیز کاملاً مشخص می گردد تا با هدف جلوگیری از گسترش بی رویه شهرهای بزرگ  و جذب سرریز جمعیت آنها و نیز جلب مهاجرین احتمالی به عنوان موج گیر عمل نمایند. با این وجود پس از گذشت چند سال از ایجاد شهرداری های کوچک هنوز این سوال مطرح است که شهرداری های کوچک چگونه می توانند پاسخگوی اهداف پیش بینی شده باشند یا به عبارت دیگرتحت چه شرایطی و با ایجاد چه زمینه هایی ( متغیر مستقل ) می توانند از رشد فزاینده جمعیت و شهرنشینی و مساله مسکن در شهرهای بزرگ ، تمرکز زدایی از کلان شهرها، کنترل ساخت و ساز های بی رویه اطراف شهرها و خطرات زیست محیطی ( متغیر وابسته)جلوگیری نموده و جایگاه و نقش واقعی شهرداری های کوچک در قبال وطایف محوله چیست و تا چه اندازه در این زمینه موفق بوده اند؟ با توجه به تعاریف فوق مساله تحقیق در محدوده مورد مطالعه پر جمعیت شدن مرکز استان در نتیجه مهاجرت بی رویه از مناطق اطراف و شهرهای دیگر ، توسعه نیافتگی ، مساله مسکن و رشد ساخت و ساز ها و خطرات زیست محیطی ناشی از آنها در شهر های کوچک می باشد.

برآورد دقیق میانگین بارندگی در هر منطقه در طراحی پروژه­های آبی، از اهمیت زیادی برخوردار است که بدین منظور از اطلاعات شبکه‌های باران‌سنجی استفاده می‌شود.

بارندگی، ورودی سیکل هیدرولوژی در یک ناحیه است و بنابراین از مهم‌ترین متغیرهایی است که باید مورد مطالعه دقیق قرار گیرد.

وجود داده­های بارش دربسیاری ازمطالعات هیدرولوژی، هواشناسی، اقلیمی و طراحی پروژه­های مهندسی، ضروری است. معمولاً از آنجایی که اندازه­گیری تمام بارشی که روی یک حوضه می‌بارد امکان­پذیر نیست، به اندازه­گیری نمونه­ای آن در نقاط مختلف حوضه اکتفا می­شود و نتایج حاصل از این ایستگاه­ها، برای کل منطقه تعمیم داده می‌شود. بررسی آمار طولانی­مدت بارندگی ایستگاه­ها نشان می‌دهد که پراکندگی ایستگاه­ها، دارای نوسان و دوره آماری، دارای نواقصی است که با توجه به صرف هزینه­های اقتصادی، منجر به بروز ناهمگنی در کیفیت آمار می‌گردد؛ لذا در یک حوضه باید در انتخاب محل و تعداد ایستگاه­ها، نحوه اندازه­گیری، ثبت و تحلیل داده­ها، دقت کافی به عمل آید. تعداد باران­سنج‌های یک منطقه، به تغییرات منطقه­ای بارش و اهداف مرتبط با میزان بارش بستگی دارد. تراکم ایستگاه­ها در تعدادی از حوضه­ها، بسیار زیاد و در تعدادی از آن‌ها، ایستگاه کافی برای دست‌یابی به دقت کافی در برآورد بارش وجود ندارد. کشور ایران در شمار مناطق

 خشک و نیمه خشک قرار دارد و همواره با مشکل کمبود آب روبروست و نزولات جوی به‌ویژه بارندگی، یکی از فرآیندهای مهم چرخه‌ی هیدرولوژیکی است (بافکار و همکاران، 1386). یکی از مشکلات عمده در آمارها و تجزیه و تحلیل بارش، تخمین بارش در نقاط فاقد ایستگاه‌های باران­سنجی به‌ویژه ارتفاعات صعب‌العبور است، به‌طوری که مقادیر تخمینی ممکن است نتایج بسیار نامعقولی داشته و خطای بسیار زیادی در محاسبات و نتایج پروژه ایجاد نماید (خلیلی و همکاران، 1386).

با توجه به این‌که ایستگاه­های هواشناسی و آمار و اطلاعات مربوط به آن‌ها به عنوان مبنای مطالعات و تصمیم­گیری‌های منابع آب منطقه‌ی مورد نظر به شمار می‌آیند، بنابراین قبل از به‌روزکردن لوازم و وسایل ایستگاه، تصمیم‌گیری در مورد محل استقرار ایستگاه مهم‌تر به‌نظر می‌رسد. چه بسیار مشاهده شده است که در مناطقی به‌دلیل تغییرات ارتفاعی کم، اطلاعات حاصل از یک ایستگاه کافی است، ولی در مناطق دیگر با وجود ایستگاه‌های متعدد بنا شده، به‌دلیل تغییرات شدید ارتفاعی و اقلیمی در یک شعاع وسیع و به‌دلیل عدم وجود ایستگاه و یا عدم کفایت ایستگاه موجود برای انجام پروژه‌های آبی و غیره باید تطبیق داده‌های ایستگاه‌های مجاور، آن هم با درصد خطاهای بسیار بالا صورت گیرد. بنابراین اطلاع از محل دقیق ایستگاه‌های بارندگی، لازم و ضروری است. برآورد دقیق و نزدیک به واقعیت میزان بارش به صورت نقطه‌ای و منطقه‌ای و طراحی یک شبکه‌ی باران­سنجی، به‌گونه­ای که اطمینان در اندازه­گیری‌ها و هزینه‌ی ساخت کمینه گردد، نیازمند یافتن موقعیت بهینه‌ی ایستگاه‌ها است که در این پژوهش، استفاده از روش‌های زمین­آماری برای دست‌یابی به این مهم مد نظر است.

1–3-هدف و ضرورت انجام پژوهش

ایستگاه‌های باران‌سنجی، معمولاً با هدف اندازه‌گیری توزیع مکانی و زمانی بارش احداث می‌گردند. بنابراین نیازمند یک طراحی دقیق و اصولی هستند. هدف از انجام این پژوهش با توجه به تغییرات بارش در مناطق دشتی و کوهستانی، تعیین ایستگاه‌های مورد نیاز باران‌سنجی با پراکنش مناسب در سطح منطقه‌ی مورد مطالعه است. بدیهی است با افزایش تعداد ایستگاه‌ها با پراکندگی کمتر و آمار دقیق‌تر می‌توان گامی اساسی در جهت برنامه­ریزی، تصمیم‌گیری و مدیریت دقیق و اصولی در زمینه‌های مختلف برداشت.

[1]) Knapp and Smith, 2001

جغرافیاعبارت است از روابط متقابل انسان، تکنیک و محیط و یا روابط متقابل انسان، تکنیک، مدیریت و محیط      ( پاپلی یزدی 1369 ).

اقلیم شناسی عبارت است از مطالعه علمی اقلیم یعنی توصیف و نمایش اقالیم، تجزیه و تحلیل عوامل، تفاوت بین اقالیم و کاربرد اطلاعات اقلیمی در حل مسائل جامعه (هاسچک 1980 ).

به عبارت دیگر هدف اقلیم شناسی عبارت است از کشف و تبیین رفتار طبیعی اتمسفر و بهره­برداری از آن در جهت منافع انسانی. اقلیم به عنوان موضوع اصلی علم اقلیم ­شناسی از زمان­های بسیار دور برای انسان و جامعه علمی شناخته شده بوده است (دارست 1951 ).

اگر چه رفتار اتمسفر به و­سیله قوانین مسلم فیزیکی قابل تبیین و تشریح است مثلا حرکت بخار آب یا هوا در اتمسفر به وسیله قوانین و اصول مشخصی کنترل می­شود، ولی حالات ظاهری اتمسفر علاوه بر این که به وسیله رفتار اتمسفر کنترل می­شود تحت تاثیر پستی و بلندی­های سطح زمین نیز قرار دارد و در نتیجه نمود ظاهر اتمسفر که به صورت تغییرات مداوم دما، رطوبت، ابرناکی، فشار و …جلوه­گر می­شود توسط اصول و قوانین مسلم و ثابت فیزیکی قابل بیان و توضیح نیست. در مجموع حالت­های اتمسفر واقعیتی است که از طریق مشاهدات مکرر در بعد زمان و مکان قابل درک است. به همین علت تغییرات روزمره­­ی حالت اتمسفر به صورت متغیرهای نیمه تصادفی فرض می­شود و لذا با استفاده از توزیع­های آماری احتمالات قابل تبیین و توجیه است ( لندسبرگ 1987 ).

عمده­ترین عامل هر توزیع آماری میانگین آن است که تا اواخر قرن نوزدهم مهم­ترین آماره تعریف اقلیم محسوب می­شود. امروزه بسیاری از ا­­فراد عامه و حتی اقلیم شناسان آن را به ­کار می­برند اما در اواخر قرن 19 کوپن اعلام کرد که اقلیم یک منطقه فقط از طریق محاسبه میانگین دراز مدت عنا­صر هواشناسی آن تشریح و توصیف نمی­شود (استرینگر 1982 ). بلکه در توصیف اقلیم یک مکان باید به فرین­ها و

 فراوانی­ها نیز توجه کرد. بنابراین امروزه اقلیم

از طریق بررسی فراوانی حدوث عناصر اقلیمی یک مکان مانند دما، بارش، نم نسبی، روزهای یخبندان و …تعیین می شود. فرایند تعیین اقلیم یا بر اساس فراوانی هوا­­­های لحظه­ای متفاوت و مقدار زمانی و یا بر اساس مجموعه شرایط دراز مدت عناصر اقلیمی و با استفاده از روش­های آماری چند متغیره صورت می­گیرد. ناهمواری، عرض جغرافیایی و دوری و نزدیکی به توده­های بزرگ آب از عمده­ترین عوامل موثر بر پرا­­کنش مکانی دما به شمار می­آیند. در فصول سرد و گرم اختلاف دمای میانگین سردترین و گرم­ترین نقاط کشور ایران آن چنان زیاد است که بخش­های مختلف کشور هم زمان فصول متفاوتی را تجربه می­کنند ( منتظری 1392 ).

در سال­های اخیر دانشمندان به منظور تجزیه و تحلیل الگوهای اقلیمی توجه ویژه­ای به سری­های دمایی معطوف داشته­اند، دما از مهم­ترین عناصر اقلیمی بوده و در تعیین نقش و پراکنش دیگر عناصر اقلیمی نیز موثر است. دما نیز از عوامل اصلی و اساسی در پهنه­بندی و طبقه­بندی اقلیمی بوده و بنابراین اساس نوسانات و تغییرپذیری دما بسیار حائز اهمیت بوده و به دلیل پیش­بینی دماهای آتی نیز دارای اهمیت فوق العاده علمی ­_ کاربردی است. روش­های سری زمانی به منظور مطالعه اقلیم به­ویژه بررسی دما در نوشته­های بی­شماری مورد استفاده و استناد قرار گرفته است (قویدل رحیمی 1391 ).

دما یک متغیر ترمودینامیک و مهم جوی است که تغییر آن منشا بسیاری از تغییرات فیزیکی، شیمیایی و زیست محیطی بوده و اندازه­گیری آن در جو در مقایسه با سایر عناصر جوی از سابقه­ی طولانی­تری برخوردار است (مسعودیان و دارند 1390 ). در سال­­های اخیر تغییرات اقلیمی به­ویژه گرم شدن کره زمین بسیار مورد توجه قرار گرفته است. اقلیم کره زمین همواره در حال تغییر بوده، اما گرم شدن آن بیشتر مورد توجه اقلیم شناسان قرار گرفته است. از آنجا که دما از عناصر اساسی شکل­گیری اقلیم است تغییرات آن می­تواند ساختار آب­و­هوایی هر محل را دگرگون سازد. به همین دلیل بررسی روند دما در مقیاس­های زمانی و مکانی بخش بزرگی از تحقیقات اقلیم شنا­­­­سی را به خود اختصاص داده است (اسدی و حیدری 1390). علی­رغم وجود شواهدی بر تغییرات دما و هشدار تنی چند از دانشمندان در سال­های 1948 و 1947 راجع­به گرم شدن کره زمین عقیده مبتنی بر ایستایی اقلیم تا دهه 1970 کماکان وجود داشت. نتایج مطالعات گسترده­ای که در سطوح ملی، منطقه­ای و جها­نی انجام شده است بیانگر ا­فزایش دما در بسیاری از نقاط کره زمین و به طور کل افزایش میانگین دما هوای کره زمین می­باشد. در طی چند دهه گذشته دما­­­های حداقل و حداکثر­­ رفتارهای متفاوتی از خود نشان داده­اند و دمای حداقل در بسیاری از نقاط به طور آشکار نرخ ا­­فزایشی داشته است؛ گر چه دمای حداکثر هم در خیلی از نقاط نرخ افزایشی نشان می­دهد. ولی به علت نرخ کمتر آن در مقایسه با دمای حداقل، موجب کاهش دامنه شبانه روزی دما شده است (رحیم زاده و عسگری 1383 ).

سرعت و ماهیت تغییرات پارامترهای اقلیمی در نیمه دوم قرن 20 متفاوت بوده و شتاب بیشتری به خود گرفته و روند آن با گذشته قدری متفاوت شده است. مساله تغییر آب­و­هوا همیشه با تردید­­­­های زیاد مواجه بوده و به همین دلیل محققین و دانشمندان مختلفی در زمینه ما­­هیت و علل آن کارهای تحقیقاتی زیادی انجام داده و فرضیه­هایی را اعلام کرده­اند که گاه در تنا­­قض با یکدیگر هستند. تغییر آب­و­هوا یکی از پیچیده­ترین مشکلاتی است که بشر در حال حاضر و آینده با آن مواجه خواهد بود. این پدیده ناشی از تغییراتی است که در فرایند­های اتمسفری رخ داده و باعث گرم شدن هوای کره زمین شده است و اثرات و پیا­مد­های مهمی در چرخه هیدرولوژی گذا­شته، یکی از اثرات مهم این پدیده تغییر در منابع و مصارف آب کشاورزی است ( ابراهیمی 1384). دانشمندان و محققین بسیار زیادی معتقدند که در کره زمین نشانه­هایی از گرم­تر شدن تدریجی هوا وجود دارد. یکی از اساسی­ترین دلایل آن­ها این است که بیشتر انرژی رسیده از خورشید و دریا­فت شده از هوای احاطه شده به روی زمین در جو نگهداری شده و خروج آن از اتمسفر کره زمین به کندی صورت می­گیرد. با وجود آن که علل واقعی تغییر­پذیری اقلیمی به طور کامل شناخته نشده است لیکن فرضیه­هایی به عنوان عوامل موثر در تغییرات اقلیم مطرح شده­اند که نتیجه تمام این فرضیه­ها تغییر پارامترهای درجه حرارت و بارش است ( نصیری محلاتی و همکاران 1385 ). میا­نگین دمای هوا در سطح کره زمین و تغییرات آن نمایه­ای از تغییرات اقلیمی است که تقریبا در تمامی نظریه­های تغییر اقلیم از آن یاد می­شود. برآورد­ها نشان می­دهد که میزان میانگین دما در سال 2030 میلادی 7/0 تا 2 درجه سانتی­گراد گرم­تر از امروز خواهد بود. همچنین بر اساس مدل­های اقلیمی پیش­بینی می­شود که میانگین دمای هوای کره زمین در سال 2100 در حدود 2 تا 5/3 درجه سانتی­گراد افزایش می­یابد ( ابراهیمی و همکاران 1384 ).

[1] –  Geography

[2] – Climatology

[3] – Haschke

[4] – Durst

[5] – Landsbrg

[6] – Stringer

[7] – Diurnal Ttemperature Range

اخیرا یکی از مباحث بسیار مهم در بحث آب و هوای مناطق مختلف موضوع اقلیم و تغییر آن به عنوان یک وضعیت برگشت ناپذیر بوده و بسیاری از محققان به ابعاد مختلف این مهم پرداخته­اند. یکی از مظاهر و پیامدهای این پدیده تغییر در عناصر اقلیمی بویژه دما و بارش مناطق مختلف است. به هم خوردن اندکی از تعادل اقلیم جهان موجب شده متوسط درجه حرارت کره­ی زمین تمایل به روند افزایشی را نشان دهد )حجازی زاده،43:1388 )

در ایران بارش یکی از متغیرهای اساسی برای ارزیابی منابع آب بالقوه­ی  موجود است ، اما توزیع زمانی و مکانی آن بسیار ناهمگن است و به همین دلیل توزیع منابع آب کشور یکنواخت نیست. نگهداری و مدیریت منابع آب، تابعی از بارش دریافتی و تغییرپذیری بارش می­باشد. ه

ر چه تغییرات مکانی بارش کوچکتر باشد منابع آب نیز ثابت­تر خواهد بود و عرضه دائمی آب امکان پذیرتر می­شود. به همین دلیل تغییرپذیری زمانی بارش در ارزیابی منابع آب موجود آبخیزها و مطالعه نسبی منابع آ ب موجود در مقیاس محلی و منطقهای اهمیت زیادی دارد. (مسعودیان، 1390: 121)

کنترل و هدایت میزان تغییرات بارش به عنوان عنصر اصلی در خشکسالی اقلیمی از اهمیت زیادی برخوردار است. از آن جایی که موقعیت ایران میان 25 تا 39 درجه عرض شمالی است، مهم­ترین عوامل کنترل آب و هوایی آن را باید هم در نتطقه حاره و هم در برون حاره جستجو کرد. ایران در محل حضور دو رژیم هدلی و رزبای قرار دارد و با توجه به موجی بودن حرکات مداری هوا در این منطقه براساس شدت و ضعف رژیم رزبای در بهار، به تناوب دستخوش امواج هوای سرد وگرم است. از آنجایی که سیستم های سینوپتیک عامل یخبندان های بهاره ایران، هر سال با فراوانی و شدت متناوب تکرار می شوند آن­ها را باید جزء خصایص مسلم آب و هوایی ایران به شمار آورد.

بنابراین به دلیل واقع شدن ایران در معرض هجوم این سیستم­ها، اکثر مناطق کشور( از جمله استان کرمانشاه) دارای رژیم بارشی می­باشند. بنابراین پیش­بینی و پایش دراز مدت شرایط اقلیمی در هر منطقه می­تواند راهکار مناسبی جهت مقابله با عوارض ناگوار تغییرات اقلیمی (یخبندان، خشکسالی، سیل و غیره) باشد. (شکیبا،51:1389)