…………………………………………………………………………………………………………… 63

• 5-2 اتصال پلیمر به تار مو ………………………………………………………………………………………. 64

 

• 5-3 پیوند های شیمـــیایی ……………………………………………………………………………………… 64

 

• -4 نقطه ایزوالکتریک مو دوام پلیمر ………………………………………………………………………. 66

 

• 5-5 نفوذ پلیمر به درون تار مو ……………………………………………………………………………….. 67

 

• 5-6 پلیمرهای کاتیونی و واکنش آنها با مو ………………………………………………………………. 68

 

• 5-7 واکنش پلیمر های چهارتایی سلولزی با موی انسان ……………………………………………. 69

 

• 5-7-1 جذب سطحی و جذب به مو ……………………………………………………………………… 70

 

• 5-7-2اثر وزن مولکولی …………………………………………………………………………………………70

 

• 5-7-3 تاثیر بار …………………………………………………………………………………………………… 70

 

• 5-7-4 تاثیر pH ………………………………………………………………………………………………….. 71

 

• 5-7-5 تاثیر نمک ………………………………………………………………………………………………….71

 

• 5-7-6 تاثیر آسیب به مو ………………………………………………………………………………………. 71

 

• 5-8 تاثیر سورفکتانت بر جذب پلیمر …………………………………………………………………….. 72

 

• 5-9 پلیمر خنــــثی و آنیونی ……………………………………………………………………………….. 73

 

• 5-10 مطالعات آزمایشگاهی ………………………………………………………………………………… 74

مراجع……………………………………………………………………………………………………………………………94

 

فهرست اشکال

 

• شکل 1-1 (سبک­های مختلف مو زنان در مصر باستان) ……………………………………………. 2

 

• شکل 1-2 (طاسی سر سقراط) ……………………………………………………………………………… 3

 

• شکل 1-3 (آرایش­های مختلف مو در دوران باستان) ……………………………………………….. 4

 

• شکل 1-4 (استفاده از کلاه گیس بین پادشاهان فرانسوی) ………………………………………… 4

• 

•  

 

• شکل 1-5 (استفاده از کلاه گیس توسط لوئی چهاردهم و ملکه الیزابت ) ……………………. 5

 

• شکل 2-1 (ساختمان پیاز مو) ………………………………………………………………………………. 10

 

• شکل 2-2 (ساختمان تار مو) ……………………………………………………………………………….. 12

 

• شکل 2-3 (ساختمان پوست سر) …………………………………………………………………………. 14

 

• شکل 2-4 (مراحل رشد مو) ………………………………………………………………………………… 15

 

• شکل 2-5 (نمایش پیوند دی سولفیدی) ………………………………………………………………… 19

 

• شکل 3-1 (آسیب های وارد شده به تار مو) …………………………………………………………….. 22

 

• شکل 3-2 (اسیب وارد شده به تار مو در اثر موخوره) ……………………………………………….. 23

 

• شکل 3-3 (آسیب وارد شده به تار مو در اثر تیغ نامناسب ………………………………………….. 24

 

• شکل 3-4 (آسیب وارد شده به تار مو در اثر قیچی نامناسب). …………………………………….. 24

 

• شکل 4-1 (مکانیسم ترمیم تار مو). …………………………………………………………………………. 36

 

• شکل 5-1 (پلی کواترنیوم 10) ………………………………………………………………………………… 68

 

چكیده پایان نامه (شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا و نتایج به دست آمده) :

 

بررسی اثر ترکیبات پلیمری کاتیونی در محصولات مراقبت از مو شامل شامپو و کاندیشنر بر روی تار مو بالاخص اثر آن بر روی کوتیکول تار مو.

 

هدف از این بررسی بررسی اثرات درمانی و مراقبتی پلی کواترنیوم 10 بر روی تار مو بود که با توجه به تست های انجام گرفته بر روی تار مو و نهایتا مشاهده نتایج با استفاده از میکروسکوپ الکترونی روبشی و آنالیز نتایج بر مبنای آنالیز واریانس یکطرفه، مسجل گردید که این ماده توانایی ترمیم کوتیکول آسیب دیده مو را داراست و این عمل را باتوجه به اختلاف بار موجود با تار مو به خوبی انجام می دهد بدین گونه که کلیه فلس ها ی کوتیکول تار مو که به واسطه آسیب از فرم خود خارج شده بودند به فرم اولیه باز گردانده شده و در مواقعی که آسیب به صورت برگشت ناپذیر بود، از پیشرفت آسیب جلوگیری می نمود.

 

فصل اول

 

اهمیت مو در طول تاریخ

 

• 1- تاریخچه:

از شروع تاریخ  بشر، مو یك جنبه تظاهر شخصیتی فرد بوده است. مو به عنوان نمادی از جنسیت، وضعیت اجتماعی، دینی و شغلی فرد دارای اهمیتی برابر با طرز لباس پوشیدن، میزان زیورآلات (جواهرات) و حتی نوع اسلحه شخص بوده است. مو در دوران­های بسیار قدیم نیز ارزش و اعتبار زیادی برای بشر داشته است. چندین سال پیش جسد یخ زده مردی در یخچال های واقع در نزدیکی مرز اتریش با ایتالیا پیدا شد. با توجه به اینکه ظاهر این مرد شبیه مردان امروزی بود، در ابتدا این طور تصور شد که وی به تازگی مرده است ولی باستان شناسان پس از مطالعه بر روی البسه و اسلحه او متوجه شدند که جسد متعلق به بیش از پنج هزار سال قبل می باشد. موهای این جسد کاملاً مرتب و در حدود 9 سانتیمتر طول داشته و ریش وی نیز به خوبی کوتاه شده بود. همه اینها حاکی از توجه عمیق انسان به مدل مو و ریش حتی در زمان های بسیار دور می باشد.  مصریان باستان پیشگامان بسیاری از آیین های زیبایی بوده­اند و به زیبایی مو نیز اهمیت بسیاری می­دادند و همواره آرایش­های بسیار متنوعی بر روی مو سر خود انجام می­دادند.

شکل1-1-  سبک­های مختلف مو زنان در مصر باستان

 

در مصر باستان، پسران فرعون، موهای خود را به فرم خاصی بافته و در سمت راست سر درست در پشت گوش آویزان می­کردند. فرعون هم همیشه با کلاه گیس در میان مردم ظاهر می شد. حتی امروزه هم قضات مرد یا زن انگلیسی به عنوان یک سنت در هنگام حضور در دادگاه از کلاه گیس موی اسب استفاده می کنند. قدیمی ترین متن پزشکی که در حال حاضر وجود دارد یک پاپیروس مربوط به نسخه­ای از پزشکان مصر باستان در رابطه با پمادی برای درمان ریزش مو است. در این پماد از چربی کروکودیل و مدفوع اسب آبی به مقدار مساوی استفاده شده است.  بقراط (پزشک یونان باستان)  متوجه ارتباط بین اندام های جنسی و طاسی مردانه شده و اولین کسی بود که گزارش کرد مردان خواجه (کسانی که قبل از بلوغ اخته شده اند) دچار طاسی مردانه نمی­شوند. ظاهراً علت توجه بقراط به طاسی مردانه این بوده که خود بقراط نیز طاس بوده است. نسخه پیشنهادی بقراط برای جلوگیری از ریزش مو مالیدن مخلوطی از زیره سبز، مدفوع کبوتر، ترب کوهی و گزنه به منطقه طاس می­باشد. امروزه منطقه ای از سَر که شامل پشت و طرفین آن بوده و به صورت طبیعی دچار ریزش مو نمی­شود را گاهی اصطلاحاً تاج گل بقراط می نامند.

 

 

اعتقاد، باورها، دانسته ها و آداب رسوم ایرانیان را بایستی یادگار دورۀ ابتدایی به هنگام مهاجرت نژاد آریاییها به فلات ایران دانست. همزمان با مهاجرت و کوچ آریاییان به ایران بسیاری از خصائل فرهنگی اقوام ایرانی اعم از مادی و معنوی دچار تغییر و تحول شد به عبارت دیگر عناصر فرهنگی نژاد آریایی تأثیرات چشمگیری بر پیکرۀ عناصر فرهنگی ایرانیان گذاشته و از آن نیز تأثیر پذیرفته است که به زبان مردم شناسی به آن فرهنگ پذیری و اشاعه فرهنگی می گویند.

 

انسان از وقتی که پا به عرصه وجود گذاشت همیشه در ذهن خود نیرویی بالاتر از خود تصور کرده که سرنوشت و کنترل او را در اختیار دارد. چنانچه بخواهیم باورها و دانسته ها و اعتقادات یک قوم و ملت به تصویر کشیم بدون شک سالها زمان و افراد متبحر در زمینه های علوم انسانی را طلب می نماید.

 

اعتقادات و باورها از زمان و مکان متأثر می شوند و به تبع آن کلیه معارف و شناختهای انسانها مربوط به مقتضیات زمانی و مکانی اوست. باورها و اعتقادات در بسیاری از زمینه ها جنبه قومی و فرهنگی دارند به فردی. باورها می توانند از عقیده ای مشترک که همگان آن را به عنوان امری مسلم تلقی می کنند تا باورهای دینی که اساس آن پذیرش مقام و اهمیت امری عینی استوار است را در برگیرد. باورها و دانسته ها در واقع همان چیزی است که آن را فرهنگ عامه می گویند و به عقاید عامیانه نیز تعبیر می شود. رازها و رمزهایی که از نسلی به نسل دیگر منتقل شده و کارکردهای روانی خاص را به دنبال داشته است. امروزه برخی از باورها کارکرد ابتدایی خود را از دست داده است ، گاه با فرهنگ و باورهای دیگر اختلاط یافته و تغییر کارکرد داده است و برخی افراد به این باورها خو کرده و با جان دل آن را پذیرفته

 و برخی افراد این باورها را خرافه دانسته و به آن بی اعتنا گشته اند.

 

کاکاوندی ها نیز که به عنوان یکی از ایل های اصیل منطقه کرمانشاه با توجه به شرایط سیاسی به وجود آمده، عده ای به منطقه قزوین( شهر و روستاهای اطراف) مهاجرت کرده اند. اینان دارای سابقه ای طولانی همچنین فرهنگ و اعتقادات و آداب و رسوم مخصوص به خود بوده اند

 

اما اینکه این کاکاوندهایی که به اجبار و تحت خواسته حاکمان زمان محکوم به مهاجرت به شهر قزوین شدند آیا توانستند اعتقادات و آداب و رسوم مخصوص به خویش را حفظ نمایند یا تغییراتی در این داشته هایشان ایجاد شد؟ و اگر تغییراتی ایجاد شده، بیشتر مربوط به کدام بخش از فرهنگ و اعتقادات آنهاست؟

 

 

 

3-1.اهمیت و ضرورت تحقیق

 

 

 

چگونگی انجام چنین تحقیقاتی کار ساده و آشکاری نمی باشد، زیرا همان طور که می دانیم، علوم اجتماعی در شکلی که امروزه با آن آشنا هستیم از فراورده های غرب بوده است و در همین راستا مردم شناسی نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد.(اسپردلی، جیمز ، 1386: 8). آداب و رسومی که امروزه ما با آن سرو کار داریم، باور داشت ها و اعتقادات، تعصب ها و امید ها و ترس هایی را در دل ما ایجاد می کنند اما بدون توجه به اینکه این‌ها تا چه میزان غیر عقلانی هستند یا خیر در میان اقوام ابتدایی و متمدن وجود داشته و ازاین رو مطالعه وسیع مردم شناختی باورها و کارکردهای آنها در زندگی مردم بسیار اساسی به نظر می رسد.

در کشور ایران شاید در مورد تاریخ کلی کشور و یا آداب و رسوم یک شهر  و منطقه تحقیقاتی انجام شده باشد ولی تحقیقی که سرگذشت و اعتقادات یک ایل را به صورت مبسوط و به خصوص با نگاهی مردم شناسانه مطالعه نماید بسیار کم می باشد در ارتباط با ایل کاکاوندنیز پژوهش منسجمی صورت نگرفته است و تنها تحقیقات جسته گریخته ای در سالهای اخیر از طریق پژوهشگران انجام گرفته است که آنچنان که
می باید کامل و جامع نمی باشند وعلی رغم این بی توجهی بایست اشاره کرد در مورد کاکاوندهایی که پس از مهاجرت جاهای مختلف ساکن شده اند اطلاعات دقیقی وجود ندارد و تحقیقی نیز انجام نشده است و کاکاوندهای قزوین نیز از جمله این فراموش شده ها از عرصه تحقیق و پژوهش می باشد.

 

بعضا در برخی از کتاب ها مانند کتاب فرهنگ لغات و اصطلاحات مردمان ایران زمین  که موضوع اصلی آنها فرهنگ ، لغات و گویش مردم و ایل های مناطق مختلف می باشد راجع به باورها و اعتقادات ایل کاکاوند به صورت جزئی و پراکنده اشاراتی شده است.

 

بنابر مراتب فوق می توان به جرات گفت که هیچ گونه بررسی مردم شناختی در خصوص تاریخ و آداب و رسوم و اعتقادات ایل کاکاوند قزوین  صورت نگرفته و در مراجعه به مراکز، اطلاعات و مدارک علمی هیچگونه اطلاعات پایان نامه ای ،مقاله و سمینار در مورد این موضوع مشاهده نگردید.

 

از سوی دیگر با توجه به اینکه ایل کاکاوند در چند استان مختلف ایران سکونت دارد، بر آن شدیم تا با دیدی مردم شناسانه به بررسی تاریخ وآداب و رسوم و اعتقادات کاکاوندهای شهر قزوین بپردازیم تا در آخر مشخص نماییم که چه نوع فرهنگ و الزامات و جوانب آن بر این مردمان مسلط می باشد.

ای به تئوری حاشیه نشینی و مهاجرت های بی رویه در کشورهای جهان سوم، تهران، سازمان برنامه و بودجه، 1362.

 

حسین زاده دلیر، کریم؛ حاشیه نشینی در جستجوی معنا و مفهوم، محله اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره 8 و 9، خرداد و تیر 1370.

سعید زاهد زاهدانی ؛ حاشیه نشینی، انتشارات دانشگاه شیراز، 1369

 

هادی زاده بزاز، مریم؛ حاشیه نشینی و راهکارهای سامامدهی آن در جهان، شهرداری مشهد، 1382

 

دسته دوم که ضمناً شمار بیشتری از بررسی ها را در بر می گیرند به بحث های نظری چندان رغبت نشان نداده، عمدتاً مکان خاصی را مورد بررسی میدانی قرار داده اند و با انتخاب نمونه ای کوشیده اند تا خصایص اجتماعات غیررسمی را گزارش کنند. که اینگونه تحقیقات به قرار زیر می باشند:

 

1- کریم حسین زاده دلیر؛ طرح تحقیقی حاشیه نشینان تبریز، تبریز، موسسه تحقیقات شهری دانشگاه تهران، 1361.

 

2- سعید زاهد زاهدانی؛ بررسی اجمالی حاشیه نشینان شهر کرمان، تهران، سازمان برنامه و بودجه، 1355.

 

3- حسین شکویی، حاشیه نشینان شهر تبریز، منطقه شمال تبریز، مرکز هماهنگی مطالعات محیط زیست، دانشگاه تبریز و انجمن ملی حفاظت منابع طبیعی و انسانی، 1354.

4- مصطفی نیرومند؛ حاشیه نشینان اهواز، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران، 1352.

 

5- کریم منصوریان و علیرضا آیت الهی؛ بررسی حاشیه نشینی و علل و نتایج آن در استان فارس، شیراز، مرکز جمعیت شناسی دانشگاه شیراز، 1356.

 

گروه دوم: مربوط به منابع و یا گزارش های کارشناسی است که بیشتر توسط کارشناسان واحدهای دولتی که به نوعی، با مسأله اسکان غیررسمی و مسکن نابهنجار در ارتباط هستند تهیه شده است. این قبیل گزارش ها و تحقیقات معمولا خلاصه و جمع بندی تحقیقات موجود به شمار می رود و فقط معدودی از آنها پس از جمع بندی یافته های موجود، خود راسا به بررسی اسکان غیررسمی خاص پرداخته اند. اینگونه منابع و پژوهش ها که توسط کـــارشناسان دولتی انجام شده است به دلیل ضرورت امر و ماهیت تحقیقات معمولا راه حلهایی نیز برای حل مسأله اسکان غیررسمی ارائه می شوند و از این لحاظ کاربردی تر از سایر تحقیقات به نظر می رسند، از جمله این تحقیقات می توان نمونه های زیر را مثال زد :

 

1- انجمن راهنمای بهداشت خانواده، بررسی اوضاع اجتماعی و اقتصادی و بهداشتی ساکنان شهر حلب، تهران، انجمن راهنمایی بهداشت خانواده.

 

2- سازمان بهسازی و عمران جنوب پایتخت، سیمای هاشم آباد، نشریه شماره 2 تهران، گروه تحقیقات اجتماعی سازمان بهسازی و عمران جنوب پایتخت، 1356.

 

3- سیمای مسعودیه، نشریه شماره 5، تهران، گروه تحقیقات اجتماعی سازمان بهسازی و عمران جنوب پایتخت، 1357.

 

4- وزارت مسکن و شهرسازی،مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، حاشیه نشینی در ایران، علل و راه حل ها، گزارش مرحله اول، دوم، سوم و چهارم.

 

گروه سوم منابع و تحقیقات به رساله­های تحصیلی دانشجویان دانشگاهها اختصاص دارد. در این رابطه پایان نامه ها به رشته های جغرافیا و علوم اجتماعی و برنامه ریزی شهری و منطقه ای در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکترا تعلق دارد که از میان آنها می توان به رساله دکتری آقای دکتر محمد شیخی تحت عنوان « تبیین فرایند شکل گیری و دگرگونی سکونتگاه های خودرو پیرامون کلان شهر تهران » با مورد پژوهی اسلام شهر، اکبرآباد و سلطان آباد اشاره کرد که سال  1380 در دانشگاه تهران انجام یافته است.

 

و بررسی اثرات اجتماعی ،اقتصادی و کالبدی شهر صنعتی کاوه بر شهر ساوه ، تسلیمی پور مصطفی ، پایان نامه کارشناسی ارشد ،دانشگاه شهید بهشتی ،1383.

 

– بررسی علل ایجاد حاشیه نشینی در شهر ساوه ، دانشگاه پیام نور ساوه ،1378.
اولین مطالعه در مورد حاشینه نشینی در شهر ساوه توسط گروهی از دانشجویان دانشگاه پیام نور ساوه انجام گرفته است که شامل اطلاعات مناسبـی راجع به حاشیه نشینــان شهر ساوه ، نحوه زندگی ، جمعیت و .میباشد.

 

گروه چهارم؛ مربوط به مطالعاتی است که توسط مهندسین مشاور و به کارفرمایی سازمان عمران و بهسازی شهری و در برخی موارد همکاری نهادها و سازمان های جهانی صورت گرفته است که در زیر به برخی از آنها اشاره می گردد:

 

1- تهیه طــرح سکونتگـــاه های غیررسمی در محله ملاشیه شهر اهواز با شرح خدماتی تـــحت عنوان « بهسازی بافت مسأله دار شهری » در سال 1378.

 

2- مطالعـات طرح ساماندهی محله بابائیان شهر زاهدان، توسط شركت عمران و بهسازی شهری در اسفند ماه سال 1378.

 

3- مطالعات طرح توانمند سازی و بهسازی محله شیرآباد شهر زاهدان، توسط شركت عمران و بهسازی شهری و همکاری دفتر عمران سازمان ملل متحد در سال 1378 .

 

4- مطالعات طرح توانمند سازی و بهسازی محله جعفرآباد شهر کرمانشاه، توسط سازمان عمران و بهسازی شهری در سال 1379.

 

5- مطالعات طرح توانمند سازی اسکان های غیررسمی شهرهای بندرعباس و تبریز با دیدگاه شهر نگر، توسط سازمان عمران و بهسازی شهری و همکاری و تأمین مالی بانک جهانی در سال 1382 و 1383.

 

6- طرح توانمند سازی اسکان غیررسمی در شهر ساوه ، مهندسین مشاور بعد تکنیک ، 1386. این طرح توسط مهندسین بعد تکنیک به صورت مطالعه به مورد به مورد محلات شهر ساوه انجام گرفته است و ادامه دارد، هدف از این طرح شناسایی حاشیه نشینان شهر ساوه، نقاط محروم و محلات مسکونی نابسامان شهر ساوه و ارائه طرح های مناسب و راهکارهایی برای ساماندهی وتوانمندسازی محلات شهر ساوه می باشد.

 

آخرین گروه منابع به گزارش ها و روزنامه ها و مجلات اختصاص دارد. در این گزارش ها نیز اطلاعات متعددی درباره جنبه های مختلف زندگی در اجتماع حاشیه نشینان و یا سرپناه های نامناسب گنجانیده شده است، که یا از طریق مصاحبه با اهالی ساکن این قبیل اجتماعات به دست آمده است یا حاصل بحث و بررسی کارشناسان و صاحب نظران در این حیطه است.

 

 نتیجه اینکه طی دهه های 1350، 1360 و 1370 در شهرهای بزرگ ایران مطالعات حاشیه نشینی مختلفی صورت گرفته است که این مطالعات عمدتاً توسط سازمان­های دولتی مخصوصاً سازمان برنامه و بودجه به عمل آمده است و علاوه بر آن دانشگاه ها در بسیاری موارد پیشتاز مطالعات حاشیه نشینی در ایران بوده اند و به بررسی اوضاع حاشیه نشینان پرداخته اند.

 

[1] Mega  Cities

 

[2]  In Formalized Urbanization

 

1  Marginal

 

2 Informal Settlement

 

3  Spontaneous

کلی در این پژوهش به بررسی طب سنتی و درمان با گیاهان دارویی در منطقه به­عنوان مردمانی اصیل ساکن این مرز و بوم و وارث طب اصیل سنتی کشور می­پردازیم.

 

1-2  بیان موضوع

 

بیماری، جراحت و مرگ، همیشه بخشی از زندگی بوده، اما نه بخشی چندان مطلوب. از زمان­های قدیم بعضی از افراد بدون شک در پی از میان­برداشتن این مصائب یا پیشگیری از آنها بوده­اند.

 

بی­تردید انسان از وقتی خداوند بزرگ او را آفرید، در معرض بیماری قرارداشت و به­همین­جهت  در جستجوی اسرار درد و وسایل درمان برخاست به­طوری­که علم پزشکی را از جمله نخستین مسایلی قرارداد که بدان اهتمام ورزید.

 

«پزشکی کهن یا طب­سنتی ایران وتاریخ آن گهری  ناسفته و دری  نایافته  است. طب جدید که درحقیقت همانا ارائه تکمیل­شده­ی طب کهن

 است با پشتوانه شیوه­ها و منطق جدید در این سرزمین و سایر کشورها جای خود را باز کرده و همچون صخره­ای بر پیکر بی­توان­شده طب سنتی سرازیر شد و آن را هم درنوردید درصورتی­که به موازات طب جدید و خوبی و شفابخشی­های آن، طب سنتی نیز به حق می­توانست جایگاه خود را داشته باشد».(تاج بخش،180:1388)

 

از گذشته­های دور، طب­سنتی و استفاده از گیاهان دارویی با فرهنگ  مردم درآمیخته و جنبه­های  مختلفی از درمان را به خود اختصاص  داده­ و درحال حاضر میزان استفاده از این شیوه  گسترش بیشتری یافته­است.

 

بسیاری از نیازهای انسان درمحیط اطرافش  به طور طبیعی  یافت­می­شود. یکی از شرایط  لازم  برای  موفق  شدن در معالجه  بیماری­ها ومراقبت­های  اولیه  بهداشتی مصرف داروهای مناسب است. گیاهان از منابع عمومی داروها بوده و هستند.

 

از آنجایی­که کشور ما دارای تنوع اقلیمی گسترده­ای است، گیاهان دارویی نیز این ویژگی برخوردارند و هر قوم با توجه به منطقه زندگی خود از گیاهان ویژه­ای استفاده می­کنند، پژوهش حاضر درصدد است با شناخت  شیوه­های رایج درمان با استفاده از منابع طبیعی و شناخت طبیبان سنتی و چگونگی عملکرد آنان، به مطالعه و بررسی مردم­شناختی گیاهان دارویی و کاربرد آن در میان مردم کرمانج بپردازد.

از نظر كانت[11] «اخلاق این است كه انسان راست بگوید، نه برای اینكه راست گفتن را وسیله رسیدن به هدف دیگری می­داند، خدمت به مردم بكند نه برای اینكه این كار برای او سعادت می­آورد بلكه برای اینكه باید راست گفت، باید خدمت به خلق كرد و… یعنی باید هیچ غایتی را در نطر نگیرید. به محض این كه غایتی را در نظر گرفتید وگفتید ما این فعل را انجام می­دهیم برای اینكه به آن غایت برسیم دیگر شما اخلاقی زندگی نمی­كنید، بلكه مصلحت اندیشی می­كنید… انسان وقتی اخلاقی زندگی می­كند كه احكام اخلاقی را به صورت مطلق، نه وسیله، در نظر بگیرد و انجام بدهد… به عبارت دیگر اخلاق را نباید وسیله دانست، اخلاق خود هدف است». (ملكیان، 156: 1379)

 

در مقابل دیدگاه كانت دیدگاه فایده­گرایان[12] قرار دارد كه از جمله معروفترین آنها جان استوارت میل[13] است كه معتقد است «اخلاق، یا عمل بایسته، عبارت است از افزودن لذت و شادكامی‌و ربطشان در این است كه جست وجوی لذت خود (كه همان خوشبختی است)، وقتی به شكلی پیچیده و دوراندیشانه جست و جو شود، به افزایش خوشبختی عمومی‌(كه همان اخلاق است) منجر می­شود» (میل، 34: 1388)

 

دیدگاه­های مرتبط با مشرب­های مختلف در فلسفه اخلاق در نهایت باید بروزات عملی خود را نشان می­داد، بر چنین بنیانی«در دهه­های اخیر كوشش به عمل آمده است تا معانی دو واژه اخلاق و اصول اخلاقی از هم تفكیك شوند و با یكدیگر مشتبه نگردند. به این منظور، واژه «اخلاق» [14]برای مشخص كردن معیارهای «رفتار نیك»[15] و واژه «اصول اخلاقی»[16] برای معرفی یك رویكرد فردگرا و حتی علمی‌و توجیهی در مورد «قواعد رفتاری»[17] به كار گرفته شده­اند.» (معتمدنژاد، معتمدنژاد، 361: 1386)

 

این تحولات و گسترش روز افزون و شعبه، شعبه شدن علوم انسانی سبب شد تا رویكردی تخصصی­تر در حوزه «اخلاق‌شناسی»[18] شكل بگیرد. رویكردی كه به اعتقاد دكتر معتمدنژاد از آن به عنوان اخلاق‌شناسی حرفه‌ای می­توان یاد كرد «اخلاق‌شناسی حرفه‌ای، به نوعی، در حد فاصل بین «اخلاق» كه به آن تكیه می‌كند و «حقوق» كه ظواهر آن را حائز است، قرار می‌گیرد و چنین وضعیتی سبب می‌شود كه گاهی مقررات اخلاق‌شناسی با مقررات حقوقی، همگرایی داشته باشند و در بعضی زمینه‌ها هم با آنها در تعارض باشند… در حالی كه «اصول اخلاقی» به منزله قدرت زیر سوال بردن مجموع فرآیند اطلاعات، طرف توجه قرار می‌گیرد، اخلاق‌شناسی زمینه كاربرد محدود یك اخلاق ویژه فعالیت روزنامه‌نگارانه را معرفی می­كند. به عبارت دیگر اخلاق‌شناسی، قواعد حرفه‌ای را كه معرف شرایط معمولا قابل قبول یك اطلاع

 یا خبر صحیح عمل‌گرایانه آن هستند، در بر دارد به نحوی كه بر یك اخلاق حاكم بر فعالیت روزانه روزنامه‌نگاری استوار است.» (معتمدنژاد، معتمدنژاد، 367:1386)

 

از آن پس در شاخه­های مختلف و پیشه­های گوناگون آیین­نامه­ها و نظام­نامه­های بسیاری نوشته شد، چرا كه تهیه‌كنندگان این گونه مرامنامه­ها معتقد بودند«هر نوع اخلاق به كاری ربط می­یابد، حرفه و شغلی كه ما سرگرم آن هستیم. از آنجا كه هر حرفه و شغل مناسب و خوب می­تواند موجب رضایت خاطر صاحب آن باشد، اخلاق مربوط به آن حرفه و شغل اهمیت می­یابد. خوب عمل­كردن در هر حرفه به این معناست كه به قوانین آن حرفه كه برای آن هدف­گذاری شده است، دست یابیم. در مورد پزشكی، آرمان حرفه‌ای سلامت است یا در مورد وكلا وضع آرمانی دستیابی به عدالت… آرمان حرفه‌ای در روزنامه‌نگاری همان الگویی است كه كار مطبوعاتی را می­سازد…. اگر كسب درآمد، روش مسلط و آرمانی یك روزنامه‌نگار باشد، به او می­توان كاسبكار یا اطلاعات فروش نام داد، نه یك روزنامه‌نگار خوب.» (ساندرز[19]، 36: 1386) »

 

بر چنین بنیانی است كه «این نوع اخلاق‌شناسی بر رویكردی تجربی درباره تكالیف مختلف مربوط به یك وضعیت اجتماعی یا یك حرفه مشخص اتكاء‌دارد. بر این مبنا، خصوصیت‌های ابزاری و در نتیجه آن، محدودیت‌های اخلاق‌شناسی، آنچنان كه اغلب نیز به خوبی درك می‌شوند، آشكار می‌گردند. این گونه، اخلاق‌شناسی روزنامه‌نگاران هم مانند اخلاق‌شناسی پزشكان یا اخلاق‌شناسی وكلای دادگستری، ویژگی‌های مربوط به خود را داراست.» (معتمدنژاد، معتمدنژاد،366: 1386)

«در این كه رعایت اخلاق در روزنامه‌نگاری الزامی‌است، تردیدی وجود ندارد. جعل مطالب، تجاوز به حریم خصوصی اشخاص، زیرفشار و زجرگذاشتن، پول­دادن به مجرمان یا تشریح رفتارهای جنسی، همه عرصه­هایی است كه در طی بیست سال اخیر، چالش­هایی جدی پدید آورده است.» (ساندرز، 70، 1386)

 

بر اساس چنین موارد ملموس و عینی است كه در جوامعی كه مطبوعات در تمامی زمینه­ها توسعه یافتند، بر این نكته انگشت تاكید نهاده شد كه«اخلاق روزنامه‌نگاری مبتنی بر یك تصمیم شخصی یا ذهنی توسط یك فرد برای اطاعت از برخی قواعد نیست. اخلاق روزنامه‌نگاری[20] باید بازتاب شماری از تعهدات اجتماعی باشد كه نمی­توان از زیر آنها شانه خالی كرد و یا خودسرانه آنها را نفی كرد.» (ای وارد، 121، 1385)

 

ضرورت چاره‌جویی برای مسائل مذكور سبب شد تا كه در میان روزنامه‌نگاران و مدیران مطبوعات، به تدریج گرایش‌های تازه‌ای برای تدوین و تصویب مجموعه‌های اصول و مقررات اخلاقی حرفه روزنامه‌نگاری و تاسیس نهادهای غیردولتی مستقل و نوینی، موسوم به«شورای مطبوعات»، به منظور حراست از آزادی مطبوعات و نظارت بر اجرای اصول و مقررات مذكور پدید آیند.» (معتمدنژاد، معتمدنژاد،357: 1386)

 

این رویكرد در حیطه كلان ماجرا سبب شد تا «قوانین حرفه‌ای كه وظایف روزنامه‌نگاران را مشخص می­كند، در بیست سال اخیر بسیار پرتعداد شود. روزنامه‌نگاران وظیفه­شناس مبانی اخلاقی خود را به این قوانین وابسته می­دانند. این قوانین در جای خود بی­تردید بسیار مفید است. زیرا روش­های كلی برای حل اختلاف در برخی از فعالیت­های مطبوعاتی تعریف می­كند.» (ساندرز، 41: 1386)

 

بر چنین بنیادی و با توجه به تجربه­های جهانی در زمینه اصول اخلاق­حرفه‌ای روزنامه‌نگاری[21] باید «یكی از دلایل توسعه‌نیافتگی مطبوعات و روزنامه­گاری در ایران این است كه مطبوعات روزانه ایران غالبا به اسلوب كار توجه چندانی نشان نداده­اند. از نظر نویسندگان آنها (روزنامه‌نگاران) چیزی به نام «حقیقت»[22] وجود دارد كه باید هر چه سریعتر از آن پرده برداشت. اما نتیجه­ای كه در عمل عاید می­شود این است كه به سبب نارسایی شیوه كار، اطلاعات ناكافی یا نادرست، و شتاب بیش از حد روزنامه‌نگار در ابلاغ حقیقت مورد نظر، بسیاری از خوانندگان گرفتار این بدگمانی می­شوند كه سرو صدای ممتد و بی‌امان مطبوعات در واقع پرده دودی است برای پوشاندن پاره­ای نكات و مسائل.» (واكر[23]،10: 1382)

 

گوئل كهن در مقاله خود با عنوان«شناخت جایگاه مطبوعات كنونی ایران در بستر نظریه‌پردازی­های مطبوعاتی و فرآیند رشد و توسعه ملی» كه در مجموعه مقالات «نخستین سمینار بررسی مسائل مطبوعات ایران» منتشر شد با اشاره به عوامل بازدارنده در توسعه‌یافتگی مطبوعات كنونی ایران، محتوای كنونی مطبوعات ایران را از دو بعد مورد ارزیابی قرار می­دهد و می­نویسد«نخست از بعد نوع مطلب و دوم از بعد شكل ارائه آنها، متاسفانه در هر دو زمینه ناپختگی و ضعف شدیدی به چشم می­خورد.»