امروزه تفكر استراتژیك و در ادامه آن برنامه ریزی استراتژیك به عنوان یكی از نگاه‌ها و شیوه‌های نوین مدیریت در جهان شناخته شده‌اند، كه توجه به نگاه‌های كلان، آینده نگر و بلند مدت در تمامی اركان آن به چشم می‌خورد. لذا بایستی با توجه به روند فزآینده گرایش به شهرنشینی و توسعه كلان شهرها كه لزوم طرح ریزی كالبدی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را دوچندان كرده، بلكه طراحی مدیریت یكپارچه شهری را غیر قابل اجتناب می‌سازد.

با توجه به اینكه مؤلفه‌های زیادی بر مدیریت شهر حاكم بوده و از سال‌های گذشته شهر تهران بدون برنامه‌ای با لحاظ كردن تمامی مؤلفه‌های استراتژیكی لازم، دچار سردرگمی در طراحی و برنامه ریزی كلان شده است. لذا در این تحقیق سعی بر آن است تا نقش تمامی محورهای پنج گانه تفكر استراتژیك در جهت بهینه سازی و مدیریت جامع شهرها با تأكید بر اداره شهر تهران و نحوه ظهور و بروز این تفكر در برنامه ریزی‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.

بنابراین مساله اصلی این است که تفكر استراتژیك در مدیران چه تأثیری بر اداره شهر دارد؟ با به عبارت بهتر با تغییر رویکرد از برنامه ریزی جامع و تفکر سنتی به برنامه ریزی استراتژیک و تفکر استراتژیک شاهد تأثیر مطلوبی بر طرح ریزی شهر خواهیم بود یا نه؟ آیا کل نگری و لحاظ تمامی مولفه ها در مدیریت شهر – با حفظ اصول تفکر منطقی و استراتژیک – راه حل بازگشایی گره های کور شهرها خواهد بود؟

لذا حدود مسأله در این تحقیق تمامی شئون تصمیم گیری و مدیریتی شهری – با تأکید بر شهر تهران – است. تا آنجایی که از تغییر در دیدگاه ها و طراحی چشم اندازها تا نحوه انتقال آنها به حوزه اجرایی و عرصه عملیاتی شهر، چگونه تأثیر گذار خواهد بود؟

3-1- ضرورت و اهمیت تحقیق

در سال های اخیر با توجه به رشد بی رویه شهر تهران از نظر جمعیتی و به تبع آن نیاز به طراحی راهکارهایی برای حفظ سلامت شهروندان، حمل و نقل، ساخت و ساز و سرمایه گذاری عمرانی، دیگر نمی توان به رویکردهای سنتی و یا برنامه ریزی جامع شهری دلخوش بود. چرا که اگر چنین راهکارهایی توانایی پاسخگویی به نیازهای روزافزون و پیچیده محیطی را داشت، تهران را به ورطه مشکلات امروز خود نمی انداخت.

در جستجو به دنبال راه حلی برای رفع معضلات کلانِ شهر از قبیل تعارضات حوزه های مختلف شهری مانند جمعیت، توسعه پایدار و تکنولوژی که منتج به آلودگی شدید هوا و وارد آمدن فشار روانی شدید به شهروندان شده است هستیم. می توان گفت وجود مواردی چون:

– وجود نگاه فنی و متکی بر نرخ روندها در طرح جامع شهر تهران

– عدم تصویب برنامه استراتژیک شهر تهران تاکنون

– موازی کاری در انجام برنامه ها و تقسیم وظایف

– عدم وجود نگاه یکپارچه در بررسی شئون مختلف شهری

– عدم وجود فرهنگ مشارکت و مدیریت مشارکتی در شهر تهران

– اجرای برنامه های کلان و پر هزینه که با روح شهر و فرهنگ شهری بی ارتباط و بعضاً متضاد هستند

ناشی از دید غیر استراتژیک و یا فراگیر نبودن آن، در مدیریت شهر تهران می باشد و راه­ حلی مدیریتی و سیستمی برای حل این مشکل در توسعه تفکر استراتژیک و قابلیت های آن در برنامه ریزی و طراحی خواهد بود.

پس نتایج این تحقیق می­تواند مدیران شهر تهران را به سوی نگاهی یکپارچه و کل نگر رهنمون سازد. مضاف بر این در طراحی برنامه ها و ساز و کارهایی منطبق بر روح و فرهنگ شهر نیز یاری رسان خواهد بود.

4-1- فرضیات تحقیق

سوال اصلی این تحقیق این است: « تفكر استراتژیك در مدیران چه تأثیری بر اداره شهر (با تأكید بر شهر تهران) دارد.»

بر این اساس فرضیات تحقیق عبارتند از:

1- تفكر استراتژیك در مدیریت شهری مدیران شهر تهران باعث كارا شدن مدیریت ایشان می‌شود.

2- اثربخشی فعالیت‌های اداره شهر تهران با نگاه استراتژیك بالا می‌رود.

3- رعایت محورهای پنج گانه تفكر استراتژیك، طراحی شهر را كارآمدتر می‌كند.

5-1- اهداف تحقیق

این پژوهش از نظر جهت‌گیری كاربردی و از نظر پژوهشی توصیفی است. در واقع این تحقیق شامل تشریح و توصیف جنبه‌های مختلف تفكر استراتژیك و تأثیر پنج محور اصلی آن در اداره و طراحی شهرها (با تأكید بر كلان شهر تهران) می‌باشد. در نهایت می‌خواهیم نقش تفكر استراتژیك را در طراحی و اداره شهر یافته و آن را با مدل‌های سنتی و كالبدی مقایسه كنیم که نتایج زیر از نخستین دستاوردهای آن خواهند بود.

– تسریع و تسهیل در اداره و امور مدیریتی شهرها

– تغییر نگرش مدیران شهری در طراحی بهتر شهرها

6-1- روش شناسی تحقیق

1-6-1- روش تحقیق

روش تحقیق، روش اجرای تحقیق است که مشخص می­کند برای بررسی موضوع از چه روشی استفاده می­کنیم. انتخاب روش تحقیق به هدفهای تحقیق، ماهیت موضوع پژوهش و امکانات اجرای آن بستگی دارد. به عبارت دیگر هدف ‏از انتخاب روش تحقیق آن است كه محقق مشخص نماید چه شیوه و روشی اتخاذ كند تا او ‏را هر چه دقیق‌تر، آسانتر، سریع‌تر و ارزان‌تر در دستیابی به پاسخ‌ یا پاسخ هایی برای پرسش ‏یا پرسش‌ها و مساله تحقیقی مورد نظر كمك كند. در این پژوهش از روش تحقیق توصیفی و پیمایشی استفاده می­شود.

تحقیق توصیفی آنچه را که هست و تفسیر می­کند و به شرایط و روابط موجود، عقاید متداول، فرآیندهای جاری، آثار مشهود یا روندهای در حال گسترش توجه دارد. تمرکز آن در درجه اول بر زمان حال است، هرچند غالبا رویدادها و آثار گذشته را نیز که به شرایط موجود مربوط می­شوند مورد بررسی قرار می­دهد. (خاکی؛ 1386، 210)

در تحقیقات توصیفی محقق به دنبال چگونه بودن موضوع  است و می خواهد بداند، پدیده، متغیر، شیء یا مطلب چگونه است. به عبارت دیگر، این تحقیق وضع موجود را بررسی می­کند و به توصیف منظم و نظامدار وضعیت فعلی آن می پردازد و ویژگی ها و صفات آن را مطالعه و در صورت لزوم ارتباط بین متغیرها را بررسی می نماید. (حافظ نیا؛1383: 58)

به دلیل آنکه از پرسشنامه برای گردآوری اطلاعات استفاده می شود، این تحقیق پیمایشی می­باشد.

2-6-1- روش گردآوری اطلاعات و داده ها

در این پژوهش برای گردآوری اطلاعات از دو روش استفاده شده است:

الف- بررسی کتابخانه­ای (کتابها، نشریات و اینترنت)

ب – پرسشنامه

محقق به دلایل ذیل علاقمند به استفاده از روش های فوق بوده است:

الف- با مطالعه سوابق و مطالعات انجام شده در این زمینه و استفاده از نشریات و مقالات موجود و نیز تحقیقات انجام شده در این زمینه می­توانیم به جامعه آماری دست پیدا کنیم که نتایج حاصل از آن در بررسی فرضیه­ها محقق را یاری می­نماید.

ب- پرسشنامه به محقق کمک می­کند تا وضعیت نگرش افراد نسبت به یک واقعیت از طریق آن ارزیابی شود. پرسشنامه یکی از متداولترین ابزارهای جمع آوری اطلاعات در تحقیقات پیمایشی (از جمله این تحقیق) می باشد.

1-6-3- جامعه آماری

جامعه آماری عبارت است از مجموعه­ای از افراد یا واحدها که حداقل دارای یک صفت مشترک باشند.

جامعه آماری این پژوهش شامل كارشناسان و مدیران سازمان‌های مرتبط با اداره شهر تهران هستند. مهمترین آنها وزارت كشور، سازمان شهرداری‌ها، شهرداری تهران، استانداری و فرمانداری تهران، نیروی انتظامی، شورای شهر و متخصصان حرفه‌ای حوزه مدیریت شهری شهری می باشند که به صورت مستقیم و غیر مستقیم در جهت گیری های آینده، تصمیم سازی و اداره شهر دخیل می باشند.