آب های شیرین زیستگاه طبیعی گونه های فراوانی ازآبزیان است که هر یک تا حدودی دارای فون وفلور مخصوص به خود می باشد. بنا به عقیده روزنبرگ(Rosenberg,1999)  مهمترین ذخایر آبزی آب های شیرین، بی مهره گان کفزی ساکن آنها می باشند که در شبکه ی غذایی و تولیدات رودخانه نقش اساسی دارند. همچنین برای تعیین کیفیت محیطی رودخانه ها و پایش بیولوژیکی آنها به کار می روند. در این راستا، موجودات شاخص و عکس العمل های آنها را نسبت به شرایط محیطی در نظر می گیرند. بطورکل محققین، اندازه گیری پارامترهای فیزیکی و شیمیایی  آب را به مانند برداشت عکس و بررسی بیولوژیکی (بخصوص ماکرو بنتوزها) را مشابه تهیه فیلم ویدیویی از یک اکوسیستم می دانند(Rosenberg,1999). در واقع تنها راه عملی و به صرفه اقتصادی برای تعیین سلامت اکولوژیکی آب ها و تعیین اینکه آیا فعالیتهای انسانی موجب کاهش کیفیت آنها می شود، ارزیابی و پایش بیولوژیکی است(Lenat,1993). ایده اصلی فرابینی زیستی بسیار ساده است زیرا انواع جانداران آب های شیرین در شرایط معین کیفیت آب قادر به حیاتند. زمانی که شرایط تغییر می کند؛ مثلاً وقتی که یک چشمه مقادیر قابل توجهی از آلودگی دریافت می نماید، فراوانی، توزیع و ترکیب جمعیت موجودات آبزی در منطقه مورد اثر تغییر میکند و بی مهره گان کفزی از رایج ترین ارگانیزم های بکار رفته در این مقوله اند.
تعداد شاخص۵ برابر تمام شاخص هایی است که در ارتباط با سایر گروهها  (جلبک ها وماهیان) وجود دارد. همچنین رینولدسون بیان می دارد که بی مهره گان کفزی، مؤثرترین گروه بوده و امروزه از اساسی ترین اجزای بیولوژی آب های شیرین هستند که به کمک آنها و با استفاده از ترکیب جمعیتشان و تکیه بر گروه های شاخص، شرایط کیفی آب ها مشخص می شود(Reynoldson,1992). در واقع  ماکروبتنوزها، موجوداتی هستند از جوامع جانوری که در داخل و یا روی بستر زندگی می کنند. بی مهره گان کفزی جانوری یا زئو بنتوزها ساکنان رایج در محیط های آبی بوده و حدأقل بخشی از چرخه زندگی خود را در بستر آبگیرها سپری می کنند. و بر روی الک های با منافذ ۵۰۰ میکرون (نیم میلیمتر) باقی می مانند(Rosenberg,1999). چندین ویژگی موجب شده که این موجودات بیشتر مورد توجه متخصصان پایش بوم سازه های آبی باشند.از جمله این ویژگی ها میتوان به این موارد اشاره نمود:

۱- آنها در همه آبگیرها حضور دارند.۲- تنوع گونه ای بالایی دارند  و با تعداد زیاد گونه ها اغلب دارای محدوده وسیعی از حساسیت نسبت به آلاینده ها بوده که پاسخهای وسیعی به تغییر شرایط مهیا می نمایند.۳- ساکن بستر بوده، جابجایی و حرکت مشخص ندارند.۴- چرخه زندگی طولانی داشته به طوری که امکان بررسی وتعیین حدود و وسعت مکانی و زمانی آشفتگی ها را فراهم می آورند.۵- تغییرات کیفی آب را برخلاف اندازه گیری پارامترهای فیزیکی وشیمیایی، بصورت دوره ای نمایش می دهند(Feminella,1999). اینها همه از مزایایی هستند که برای مطالعات ارزیابی  زیستی به بی مهره گان کفزی نسبت به سایر گروهها (جلبک ها و ماهیان) اولویت می بخشد. استفاده از بی مهره گان کفزی  بر این فرض استوار است که آب هایی که در فشار آلودگی هستند تنوع کمتری داشته و در آنها گونه های مقاوم غالبیت داشته باشند(Wallen,2002). با توجه به بحران کم آبی و خشکسالی های متعدد منابع آب های سطحی در کشور ایران، اهمیت این منابع به ویژه چشمه های باداب سورت ،از اهمیت بسیار زیادی برخورداراست.

با این حال در حقیقت در کشور ما تاکنون بررسی هایی که در ارتباط با آب های شیرین به انجام رسیده است معمولا بدون پیوستگی خاص و هدف مدون پیگیری شده است، اینگونه بررسی ها غالبا درحد بررسی های کلی و نیز ثبت شرایط فیزیکی وشیمیایی و تا حدودی فون آنها بوده است. بررسی هایی که در برگیرنده شناخت اکولوژیکی و تنوع زیستی آب های جاری بوده و با هدف ارزیابی کیفی آب های جاری از جنبه اکولوژیکی و بیولوژیکی باشد، اندک بوده ویا موجود نیست. جا دارد تحقیقات وسیع تردرآب های داخلی  انجام شود و منابع آبی تحت پایش بیولوژیکی دایم باشد.

درحقیقت آنها با اشرافی که به اهمیت منابع آب های جاری خود دارند، تحت برنامه های مدون و منظم به پایش منابع آب های سطحی خود پرداخته و لذا در مطالعات خود بهترین ابزار را که همانا پایش بیولوژیکی و استفاده از ماکرو بنتوزها بعنوان موثرترین نشانگرهای محیطی می باشند، بکاربسته اند. بعنوان مثال فقط در ایالات متحده چندین آژانس و سازمان دولتی و غیر دولتی مانند آژانس حفاظت محیط زیست(EPA)، موسسه حفاظت منابع طبیعی (NRCC)و… با بکارگیری بیولوژیست ها به پایش زیستی منابع آبی می پردازند. در هر صورت از بین مقالات ومطالعات بسیاری که اساساً فون ماکروبنتوز رودخانه ها را مورد توجه قرار داده اند می توان به چندین مورد اشاره نمود : تحقیق در مورد پراکنش گونه ای از سخت پوستان کفزی بنام صدف گورخری  Dreissena Polymorpha در سال١٩٩١ توسط Strayer  در نهرهای آمریکای شمالی بصورت طولانی مدت انجام شده در این پژوهش ، پارامترهای فیزیکی و شیمیایی آب و تراکم نمونه ها به همراه شرایط فیزیکی ایستگاه  مورد بررسی قرار داده ، که پراکنش و غنای گونه مزبور به همراه اثرات فصول و ایستگاه های نمونه برداری در نهرهای مختلف مورد تجزیه و تحلیل نهایی قرار گرفته و در رابطه با شرایط کیفی نهرها اظهار نظر نموده است(Strayer,1991).

همچنین درمطالعه ای مشابه، تر کیب گونه ای بی مهره گان کفزی وشرایط محیطی در نهر کوکامبر توسط Bass درسال١٩٩٥، مورد مطالعه واقع شده  بدین صورت که نمونه های آب و بی مهره گان کفزی از ایستگاه های بالادست وپایین دست نهر مزبور بطور فصلی جمع آوری شده و با توجه به عوامل محیطی و ساختار جمعیتی بی مهره گان بخصوص شاخص تنوع، نهر مزبور را مورد  ارزیابی کیفی قرار داده و در نتیجه این نهر را محیطی مناسب که قابلیت حمایت از گروه های متنوعی از کفزیان دارد تشخیص داده است(Bass,1995) .در راستای تحقیقات مذکور به عنوان اهداف این پروژه سعی شده است که جوامع کفزی رودخانه مورد شناسایی واقع شوند همچنین، فراوانی وپراکنش فصلی ماکروبنتوزهای رودخانه تعیین گردد علاوه بر آن ساختار جمعیت ماکروبنتوزهای ساکن رودخانه در طول مسیر(محل ایستگاه ها) مورد ارزیابی واقع گردد که در نهایت بتوان ارزیابی دقیق، سریع و در عین حال ارزان قیمتی از رودخانه ارایه نماییم. همچنین رودخانه از دیدگاه شاخص زیستی، طبقه بندی اکولوژیکی گردد و تاحدودی منابع عمده آلوده کننده رودخانه شناسایی شود.

و مروری بر مطالب گذشته

1-1 زیست­ فناوری

زیست­فناوری یکی از محورهای اساسی توسعه در بسیاری از کشورها قلمداد شده و در تنظیم راهکارها و برنامه­ریزی­های ملی توجه جدی به آن معطوف شده­است. این دسته از کشورها در حوزه­های مختلف مانند کشاورزی، داروسازی، محیط زیست و حوزه­های بسیار جدید مانند تراشه­های زیستی[1] و سوخت­های زیستی[2]، بهره فراوانی از زیست­فناوری کسب کرده­اند (Report,2011, Nikaido., 2003).

حفاظت محیط­زیست و در نظرگرفتن آن به عنوان یک جزء از سرمایه ملی کشورها و لزوم حفظ آن با به‌کارگیری زیست‌فناوری یکی از حوزه­های مهم پیشرفت بشری در نیمه دوم قرن بیستم میباشد. امروزه در برخی از معادن دنیا، استخراج و بازیافت کانی­های پرارزشی مانند طلا، نقره، مس و اورانیوم به کمک ریزسازواره­ها و با روش­های فروشویی زیستی[3] صورت می­گیرد (Sasson, 2005, Grommen and Verstraete, 2002). تولید پلاستیک­های قابل تجزیه[4] (Sasson, 2005)، تولید انرژی­های تجدید پذیر با استفاده از توده­های زیستی[5] (Chakrabarti, 2009)، طراحی و تولید ساختارهای نانومتری[6]  جدید مثل ترانزیستورها[7] و تراشه­های زیستی، پلیمرهای پروتئینی، افزایش بازیافت و سولفورزدایی نفت خام و پاکسازی آلودگی­های زیست محیطی، حذف مؤثر آلاینده‌های محیطی خطرناک و استفاده از فنون نگهداری ذخایر ژنتیکی از جمله کاربردهای زیست‌فناوری در زمینه محیط زیست و صنعت است (Kotrba et al., 1999a EuropaBio, 2003 ,).

در چند دهه اخیر با ابداع روش­های نوین در زیست­فناوری بخصوص ورود بیوانفورماتیک به عرصه مهندسی پروتیئن تغییرات چشمگیری در راهبردهای حذف زیستی برای افزایش حذف آلاینده­ها بوجود آمده­است. دراین تحقیق سعی شده است توانایی­ها و امکانات موجود در این دانش به عنوان ابزاری جهت بهبود و ارتقا روش­های پیشین حذف فلزات سنگین مورد بررسی و استفاده قرار­گیرد.

اصل عدم تبعیض یکی از اصولی است که از آن بعنوان سنگ بنای سیاست در تجارت یاد میشود.این اصل را میتوان در بسیاری از موارد که منجر به برهم زدن روابط تجاری در سطح بین المللی میشود­، مورد استناد قرار داد تا از سو استفاده های موجود در تجارت کالا جلوگیری نماید. اصل عدم تبعیض در تجارت کالا و خدمات نیز میتواند منجر به شکوفایی در نظام تجارت بین الملل گردد و از فریب کاری و ایجاد یک بازار رقابتی نا سالم جلوگیری کند. با توجه به مطالب  نیاز به یك پژوهش در زمینه برسی عدم تبعیض در تجارت کالا احساس می شود  تا اینکه با انجام این پژوهش بتوان پیشنهاد های خوبی را برای هر چه بهتر شدن روابط تجاری در سطح بین المللی ­ارائه گردد. ­در این تحقیق

 سعی بر این است تبعیضات موجود­ در تجارت کالا و خدمات و چگونگی جلوگیری از آن را بحث کنیم.

ب- اهداف تحقیق:

– تبیین و شفاف سازی علل و موارد مورد اختلاف و برسی آثار مورد اختلاف در روابط فی مابین کشورها از لحاظ حقوقی.

– ارائه راهکارهای مناسب با توجه به برسی تحقیقات مربوط به موضوع و ارائه راهکارهای جدید.

– علل اینکه قوانین ایران و سازمان تجارت جهانی نتوانسه موارد مورد اختلاف کشورها را در زمینه تجارت بطور کامل پوشش دهد.

ج- پیشینه تحقیق:

در مورد مطالعاتی که صورت گرفته است این موضوع به دلیل اهمیت بحث تجارت جهانی و ایجاد یک بستر تجاری مناسب در روابط تجاری کشورها در موارد گوناگون مورد برسی قرار گرفته است و در مواردی هم که کار شده است نتایج حاصل از آن در جهت پیشبرد اهداف و ارائه راهکار­های مناسب مورد استفاده قرار گرفته است.

د- سوال های تحقیق

• در صورت وجود اختلاف و تبعیض در روابط تجاری کشورهای عضو و غیر عضو سازمان تجارت جهانی چه راهکاری وجود خواهد داشت؟

• در صورت وجود اختلاف و تبعیض در قوانین و مقررات سازمان تجارت جهانی و ایران حکم چیست؟

• چگونه میتوان مانع از اعمال رفتار نا برابر تجاری، مانند فریب کاری، ایجاد تبعیض و..در روابط تجاری میان کشور ها جلوگیری کرد؟

برای آنکه یک سازمان بین المللی بتواند از کارآمدی خوبی برخوردار باشد باید دارای یک نظام مناسب برای حل و فصل اختلافات باشد تا پس از تشکیل بتواند در رابطه با مسائل مختلف سازمان از جمله تفسیر اساسنامه، توافقات، اصول و اهداف سازمان و موارد مشابه در بین اعضا بروز خواهد کرد. در مورد موافقت نامه های تجاری بین المللی علاوه بر مذاکراتی که برای رسیدن به توافق و تعیین تعهدات مورد توافق به عمل می آید وابسته به این خواهد بود که این تعهدات دارای قدرت اجرایی باشد. این قدرت و توان اجرایی تا حدود زیادی بستگی به ابزارهایی دارد که به عنوان ضمانت اجرایی در آن پیش بینی شده است و هر چه ساختار و چگونگی حل و فصل اختلافات در سازمان کامل‌تر و قوی‌تر باشد، پشتوانه اجرای تعهدات آن سازمان بین اعضاء محکم تر خواهد بود. بنابراین در سال 1986 در طول مذاکرات مرسوم به دور اروگوئه موضوع چگونگی و رسیدگی به حل و فصل اختلافات بین اعضاء گات بود. که در ژانویه همان سال طرف های مذاکره کننده توافق نمودند در قالب 14 گروه تحت نظارت گروه مذاکرات کالا انجام شود این گروه موظف شد گزارش نهایی خود را به کمیته

 مرکزی مذاکرات تجاری ارائه کند. گروه مذاکرات کالا 140 طرح را بررسی و انتخاب کرد و از آن جمله طرح گروه مذاکرات تدوین مقررات حل و فصل اختلاف بود. در طرح بدوی مذاکرات به مقررات ناظر بر حل و فصل اختلافات تاکید شده بود که هدف از آن توسعه و تقویت اصول و رویه هایی مربوط به حل و فصل اختلاف می باشد، گروه فوق موظف بود با اخذ و بررسی نظرات اعضای شرکت کننده مقررات و رویه های گذشته را مرور کند و نسبت‌به ارائه طرح های مقدماتی راجع به موضوعات مذاکره شده اقدام نمایند و سرانجام نتایج مذاکرات در طول 7 سال به عنوان مصوبه نهایی در 15 دسامبر سال 1993 پذیرفته و منتشر گردید که از آن جمله ضمائم مربوط به حل و فصل اختلافات بود و طرف های مذاکره کننده در یک تفاهم نامه جداگانه که ضمیمه مصوبه نهایی است این مقررات را پذیرفته اند که از اول ژانویه سال 1995 به اجرا در آورده اند. در سال 1994 در کنفرانس وزیران در مراکش به دولتهای عضو سازمان تجارت جهانی ماموریت داده شد تفاهم نامه حل و فصل اختلافات را در ظرف 4 سال پس از لازم اجرا شدن موافقت نامه های سازمان مورد بررسی مجدد قرار دهد. رکن حل و فصل اختلافات بررسی خود را در سال 1997 آغاز کرد و مباحث غیر رسمی را بر مبنای طرح ها و موضوعاتی که اعضاء ارائه داده بودند به انجام رساند. و بسیاری از اعضاء اعتقاد به اصلاح تفاهم نامه داشتند و در اعلامیه دوحه تصریح دارد تا مذاکرات با هدف دستیابی به توافق تا پایان ماه مه سال 2003 خاتمه یابد و در حال حاضر مذاکرات بدون جدول زمانی ادامه دارد و این مذاکرات در نشستهای ویژه رکن حل و فصل اختلاف صورت می پذیرد.[1]

فصل اول

کلیات تحقیق

1-1 طرح مسئله و تعریف موضوع

موضوع اصلی تحقیق در رابطه با نظام حل و فصل اختلافات در سازمان تجارت جهانی و ایضا شیوه های حل و فصل اختلافات در سازمان تجارت جهانی می باشد و در مورد نظام حل و فصل اختلافات با توجه به اجرایی شدن تفاهم نامه کنفرانس وزیران در سال 1994 و آغاز به کار رکن حل و فصل اختلاف در سال 1997 و اجرایی شدن آن در سال 2003می توان نظام حل و فصل اختلاف را به صورت ذیل بررسی کرد.

1- رکن حل و فصل اختلاف

زمانی وارد عمل می شود که دولتهای عضو اختلافات تجاری خود را که عملا در مورد تفسیرهای متفاوت از موارد موافقت نامه های سازمان WTO است به آن رکن ارجاع می دهند. رکن حل و فصل اختلافات بر اساس بند 3 ماده 4 موافقت نامه تاسیس مقرر می دارد که شورای عمومی برای ایفای رکن حل و فصل اختلافات تشکیل می شود و آن در جایی است که مشورت در حل اختلاف کارساز نباشد.

[1] رضایی محمد تقی، نظام حقوقی سازمان جهانی تجارت، انتشارات میزان، 1390

ای است بر طرح موضوع مهم و در عین حال جذاب «مسئولیت بین المللی» در عرصه كیفری كه در این مبحث نحوه و چگونگی رسیدگی به تخلفات و جرایم كشورها، سازمانها، گروهها و حتی افراد حقیقی در نتیجه نقض مقررات بین المللی مشخص میگردد. اما در مورد تخلفات انجام شده در مخاصمات غیر بین المللی (كه یكی از طرفهای درگیر و یا تمام طرفهای درگیر ، ماهیتهای غیركشوری و غیرحاكمیتی دارند)، نقض كدام مقررات مطرح است؟ آیا كشورها در زمان بروز درگیری داخلی حاضرند این درگیری را در زیر ذرهبین نظارت مقررات بین المللی قرار دهند؟ یا بیشتر راغبند تا موضوع را صرفاً یك مسئله داخلی توصیف كرده وبدین ترتیب با استناد به بند هفت از ماده 2 منشور ملل متحد ،موضوع را از دایره صلاحیت حقوق بین الملل خارج نمایند

بررسی این موضوع می طلبد تا با عنایت به غنای نسبی حقوق مخاصمات مسلحانه بین المللی (اعم از مقررات عرفی یا عهدنامهای لاهه و ژنو) میزان تأثیرپذیری مخاصمات مسلحانه غیر بین المللی از مخاصمات مسلحانه بین المللی و یا به عبارتی« تفاوتها و تشابهات مقررات بشردوستانه در مخاصمات مسلحانه بین المللی و غیربین المللی» را بررسی نماییم تا مشخص شود چه مقررات حداقلی وجود دارد كه بدون توجه به شكل مخاصمه مسلحانه به لحاظ ماهیت طرفهای درگیر ، قابل اعمال در هر نوع مخاصم های بوده و چه مقرراتی ویژه مخاصمات مسلحانه بین المللی و احیاناً غیر بین المللی است.

وحسن ختام  برآنیم که به مداخله بشردوستانه در جنگهای داخلی که در دهه اخیر میلادی، شکل غالب اغتشاشات جهانی را به خود اختصاص داده اند و مشروعیت چنین مداخله ای بپردازیم و سپس به این سوال پاسخ دهیم که تکرار چنین مداخلاتی در دهه نود، تحت عناوین مختلف و با بررسی موضع شورای امنیت ایجاد عرف بین المللی نموده است یا خیر و از آنجا که غالب این مداخلات به بهانه حمایت از قربانیان این جنگها و اعطای کمک های بشر دوستانه به آنان انجام پذیرفته است .

ب- سوال­های تحقیق

1-در راستای مخاصمات مسلحانه بین المللی و غیر بین المللی کرامت انسانی حمایت می شود؟

2- رعایت حقوق بشر دوستانه بین المللی در مخاصمات غیر بین المللی نیز اجرا می شود؟

ج- فرضیه های تحقیق:

1– به نظر می رسد این اصول مشتمل بر اصولی است که ریشه در کرامات انسانی دارند که می توان به اصل رفتار انسانی و عدم تبعیض، اصل ضرورت نظامی، اصل محدودیت، اصل تفکیک، اصل تناسب و اصل حسن نیت اشاره کرد.

2- حقوق بین الملل بشردوستانه یكی از شاخه های اصلی و كاربردی حقوق بین الملل عمومی است، در حقوق بین الملل بشردوستانه صحبت از قواعد حمایتی است كه در جهت حمایت از افرادی باید اعمال شود كه در جنگ و مخاصمات حضور ندارند (به عنوان مثال: زنان، كودكان، كهنسالان و …) و یا در میدان جنگ و به طور كلی مخاصمه را ترك كرده اند (به عنوان مثال: مجروحان جنگ، معلولان جنگ، اسیران جنگی و …) می باشد. بخش دیگری از حقوق بین الملل بشردوستانه در مورد ایجاد قواعد و مقرراتی است برای محدود كردن روشها، ابزارها،  و وسائلی كه در میدان جنگ و مخاصمات به كار می رود

د- اهداف تحقیق:

1– حمایت از کرامت انسانی و انسانیت در اثنا مخاصمات مصلحانه بین المللی و غیر بین المللی.

2- کاهش تلفات و خسارت و تسکین آلام بشری در زمان مخاصمات مسلحانه بین المللی و غیر بین المللی

ه- سوابق تحقیق:

در زمینه حقوق بشر و مبارزات صورت گرفته در زمینه تروریسم مجوعه مقالات و کتابهابی وجود دارد اما در مورد بررسی حقوق بشردوستانه در مخاصمات مسلحانه غیر بین­اللملی کم تر پرداخته شده و به صورت پراکنده اشاره مطالبی وجود دارد.

و- روش گرداوری اطلاعات:

روش گردآوری مطالب در تحقیق حاضر، به صورت توصیفی تحلیلی و اطلاعات و داده­های مورد نیاز به روش اسنادی و کتابخانه­ به دست آمده است، و در تهیه مطالب از منابع داخلی و خارجی اعم از کتاب­ها، مقاله­ها، تقریرات درسی، پایان نامه­ها وحتی منابع اینترنتی و…. استفاده

 خواهد شد. همچنین ابزارگرداوری اطلاعات از نوع فیش برداری است.

ز- تقسیم بندی مطالب:

در پایان نامه حاضر تقسیم بندی مطالب به این نحو است که در بخش اول به کلیات پرداخته شد سپس تقسیم بندی موضوعات منازعات  بین المللی(منازاع بین المللی­، موضوعات غیر بین المللی)در ادامه سیر تحول دخالت های بشر دوستانه در قالب مداخله بشر دوستانه پیش از  تکوین منشور و پس از تصویب ملل متحد ومشروعیت آن و در بخش دوم به رعایت حقوق بشردوستانه بین المللی در منازعات غیربین المللی کشورها تکالیفی دارند خواهیم پرداخت و درپایان به بیان نتیجه و پیشنهاد­ها و ذکر منابع پرداخته شده است.

بخش اول:

کلیات مفهوم ومبانی

فصل اول: تعاریف و تاریخچه

مبحث اول: حقوق بشر دوستانه از منظر­،تعاریف مفاهیم

ریشۀ حقوق بین الملل بشر دوستانه ضرورتی نشأت گرفته از پدیده‌ای تلخ و شوم بنام مخاصمات مسلحانه بین المللی و غیر بین المللی است، در حال حاضر، وقوع چنین مخاصماتی اجتناب ناپذیر است و حیات بشری و كرامت او را بشدت تهدید می‌نماید، در این راستا توجه بیشتر به قواعد مقررات حقوق بین الملل بشر دوستانه و رعایت دقیق آنها در مخاصمات مسلحانه امری ضروری و حیاتی است چرا كه حقوق بین الملل بشر دوستانه از لحاظ تاریخی شامل حقوق لاهه و حقوق ژنو می‌باشد اما امروزه، این حقوق به صورت مجموعه واحد در نظر گرفته می‌شود یعنی به طور همزمان هم شامل حقوق لاهه است و هم شامل حقوق ژنو، تصویب پروتكل‌های الحاقی 1977 بیانگر این مطلب است.

حقوق بین الملل بشردوستانه (که با عنوان حقوق جنگ هم شناخته می شود) یکی از شاخه های حقوق بین الملل است. حقوق بین الملل بشردوستانه در بردارنده دو مفهوم اصلی است:

اول اینکه اعلام می کند که هنگام درگرفتن درگیری مسلحانه، حق دولتها در انتخاب روشها و سلاحهای جنگی نامحدود نیست و آنها فقط می توانند از آن دسته از روشها و سلاحهای جنگی استفاده کنند که رنج زاید و غیرانسانی ایجاد نکنند؛                                                               دوم اینکه، از حیات، سلامت و کرامت انسانهایی که در درگیری مشارکت نکرده یا به مشارکت خود در درگیری پایان داده اند ( شامل غیرنظامیان، اسیران جنگی، مجروحان و بیماران ) حمایت می کند.         براساس این دو هدف در گذشته حقوق بین الملل بشردوستانه از دوشاخه جداگانه تشکیل می شد:            1: حقوق لاهه: مجموعه مقرراتی که عموما” شهر لاهه تنظیم شدند و هدفشان این بود که حق دولتها را در انتخاب روشها و سلاحهای جنگی محدود کنند. نمونه این اسناد معاهدات مصوب 1899 و 1908 لاهه.
2: حقوق ژنو: مجموعه مقرراتی که عموما در شهر ژنو تنظیم شدند و هدفشان حمایت از افرادی بود که در درگیری های مسلحانه شرکت نکرده یا به مشارکت خود در درگیری ها پایان داده اند. مهم ترین این اسناد، کنوانسیون های چهارگانه ژنو 1949 هستند.                                                           اما با تدوین پروتکلهای الحاقی به کنوانسیونهای چهارگانه ژنو در سال 1977 که همزمان هر دوگونه مقررات را در خود جای دادند، ‌این تفکیک از میان رفت. رویداد ها و تحولات بین المللی ضمن اینکه واحدهای سیاسی را تحت تاثیر خود قرار می دهد. بر دانش حقوقی نیز تاثیر گذار می باشند. یعنی در واقع پویایی حقوق به پیروی از تحولات و وقایع بین المللی صورت می گیرد. هم اکنون این پویایی به تحول گسترده ای در روابط بین المللی منجر گشته و حقوق که بر این روابط نیز بیش از پیش گسترش یافته است و در جهت تکامل آن سیر می کند. حقوق بین الملل بشر دوستانه از طرفی شاخه ای از حقوق بشر است و از طرفی دیگر شاخه ای از حقوق جنگ یا مخاصمات بین المللی است. حقوق بین المللی بشر دوستانه بنا به تعریف آن، مجموعه قواعد حقوقی بین المللی است که ضمن تعیین حقوق افراد انسانی و کشورها در آن مخاصمات را نیز روشن می کند. در واقع، حقوق بشر دوستانه، حقوق انسانی زمان جنگ است.

این حقوق لازمه الرعایه در زمان جنگ و درگیری مسلحانه از یک سو، ماهیت حقوق بشری دارد. زیرا رعایت آن بدون توجه به رنگ، نژاد، مذهب، زبان و ملیت مورد نظر است و از سوی دیگر چون با انعقاد قرارداد و تصویب کنوانسیون بین دولت های مختلف لازم الرعایه می گردد و تلاش می شود، برخی از مقررات آن جنبه عرف بین المللی پیدا می کند. ماهیت حقوق بین المللی دانسته و می تواند به عنوان شاخه ای از آن مورد بحث قرار گیرد.[1]

حقوق بین الملل بشر دوستانه مجموع قواعدی است که به دلایل بشر دوستانه هدف آن محدود نمودن اثرت برخودهای نظامی می باشد. این حقوق از افرادی که در مخاصمات شرکت ندارند حمایت می کند و وسایل و روش های جنگیدن را تحدید و ممنوع می کند. حقوق بین الملل بشر دوستانه همچنین به عنوان حقوق جنگ یا حقوق برخوردهای نظامی می باشد. حقوق بین الملل بشر دوستانه قسمتی از حقوق بین الملل است. مبنای قواعدی که بر روابط بین دولت ها می باشد بر این مبنا و اساس، کنوانسیون ها و حقوق و مقررات عرفی و اصولی کلی حقوقی می باشد. که در واقع حقوق بشردوستانه بین الملل قابل اعمال در منازعات بین المللی می باشد.

از لحاظ تاریخی، حقوق بین المللی بشر دوستانه، ریشه اش در قواعد مذهبی و مدنی کهن است تدوین جهانی حقوق بین الملل بشر دوستانه در قرن نوزدهم آغاز شد. از آن بعد دولت ها توافق بر سر یک سری از قواعد عملی بر مبنای تجربه های تلخ جنگ نمودند. این قواعد یک نمای دقیق را بین نگرانی های بشر دوستانه و نیازهای نظامی کشورها ایجاد نموده است. [2]

به موازات ایجاد شده در مورد این مقررات، جامه بین الملل رشد نمود و تعداد روز افزون کشورها به توسعه این گونه قواعد و حقوق بین المللی بشر دوستانه یاری رسانده.

قسمت اصلی حقوق بشر دوستانه در کنوانسیون های چهارگانه ژنو 1949 مقرر شده است که تمامی کشورهای جهان الزام به آن را پذیرفته اند. این کنوانسیون ها بوسیله پروتکل های الحاق 1977 در رابطه با حمایت آسیب دیدگان از منازعات سیاسی توسعه و تکمیل شده سایر توافقات را ممنوع کننده استفاده از تسلیحات خاص و تاکتیک های نظامی که از گروه های خاص و معینی از افراد و اشیاء حمایت می کنند.

[1] – ضیایی بیگدلی، محمدرضا، مقاله حقوق بشر دوستانه و حقوق بین الملل بشر، بررسی تحولات اخیر بشردوستانه بین الملل دبیرخانه کمیته ملی بشر دوستانه، سال 1381، ص44

[2] شریفی طراز کوهی، حسین، نظریه های حقوق بشر، حقوق بشر (نظریه ها و رویدها) ، دانشکده حقوق دانشگاه تهران، سال 1384، ص 74