بررسی گفتمان پزشک و بیمار فارسی زبان |
در تحلیل گفتمان انتقادی بین زبان از یک سو و قدرت، سلطه و ایدئولوژی از سوی دیگر رابطه دو سویه برقرار است. ساختهای ایدئولوژیک در خدمت برقراری مناسبات قدرت در جامعه هستند و اعمال قدرت هم، بنا به تعبیر گفتمانشناسان انتقادی، یا از طریق قوه قهریه (مثلاً قدرت اسلحه و زور) صورت میگیرد و یا از طریق زبان و گفتمانهای خاص. البته ادعایی در این زمینه وجود دارد که زبان را کارآمدتر از زور میداند به شرطی که به صورت مؤثر از زبان استفاده شود (یارمحمدی، 1385: 63؛ به نقل از اسدی، 1391). استفاده مؤثر از زبان یعنی اینکه ساختهای ایدئولوژیک از طریق زبان به شکل غیر مستقیم به اهل زبان عرضه گردد. مردم خیال میکنند که در انتخاب و فهم مسائل آزادند، اما این منابع قدرت و ایدئولوژی هستند که به شیوه پوشیده و تدریجی تعیین میکنند که مردم چگونه بیاندیشند، قضاوت کنند و سپس انتخاب نمایند. تحلیل گفتمان انتقادی به دنبال شفافسازی متون و معانی در جهت ارتقاء سطح آگاهی بخشی انتقادی[13] به جامعه است. در این راستا، در زمینه تحلیل گفتمان انتقادی سیاستمداران و به ویژه بازتاب آن در رسانهها و مطبوعات، مطالعات زیادی صورت گرفته است. اما موضوع تحلیل گفتمان پزشکی چندان مورد توجه زبانشناسان نبوده است. مطالعاتی که بیشتر در این زمینه انجام گرفتهاند بیشتر توسط پژوهشگران رشتههای پزشکی و پیراپزشکی بوده است. بنابراین بررسی تعامل پزشک و بیمار از دیدگاه زبانشناختی و از طریق مطالعه میدانی، میتواند گام مهمی در تشخیص و آگاهی از چگونگی تجلی نابرابریهای موجود در حوزه گفتمان پزشکی باشد.
پزشکان نیز جزء گروهی هستند که به واسطه تحصیلات، دانش، موقعیت و پایگاه اجتماعیشان از قدرت اجتماعی بالایی برخوردارند و به همین سبب به نظر میرسد که در تعاملات خود با بیماران، کنترل کننده و تصمیمگیرنده نهایی باشند. مطالعات انجام گرفته در این حوزه نشان میدهد که بیماران نیز این کنترل بر فرآیند و محتوای مصاحبه را میپذیرند و این را طبیعی میانگارند که پزشک باید تصمیمگیرنده بوده و آنها اطاعت نمایند (لی[14] و همکاران، 2007). مطالعه حاضر با به کارگیری مفاهیم نظری و تحلیلی موجود در تحلیل گفتمان انتقادی و به ویژه دیدگاه نورمن فرکلاف، به بررسی مصاحبههای پزشکی و نمود قدرت میپردازد. منظور از مصاحبههای پزشکی، گفتوگوی بین پزشک و بیمار است که به هنگام معاینه یا به عبارتی ویزیت بیمار صورت میگیرد. منظور از قدرت در این موقعیت، رابطه نابرابر بین پزشک و بیمار است که به دلیل دانش تخصصی پزشک، موقعیت برتر و معتبر اجتماعی وی ایجاد میشود. پژوهش حاضر در صدد این است که به بررسی نشانگرهای قدرت در گفتمان پزشک پرداخته و غالب بودن روابط قدرت را در گفتمان پزشک و بیمار نشان دهد.
1-3- پرسشها و فرضیههای پژوهش
پژوهش حاضر بر مبنای یکی از الگوهای تحلیل گفتمان انتقادی یعنی الگوی فرکلاف انجام میشود. این پژوهش سعی دارد پاسخ مناسبی برای سوالات زیر فراهم آورد:
- رابطه میان کاربرد نشانگرهای قدرت در گفتمان پزشک با سن بیماران چگونه است؟
- رابطه میان کاربرد نشانگرهای قدرت در گفتمان پزشک با تحصیلات بیماران چگونه است؟
- آیا در گفتمان پزشک و بیمار فارسی زبان عامل قدرت غالب است یا عامل همبستگی[15]؟
نگارنده پژوهش حاضر برای پرسشهای فوق فرضیههای زیر را مطرح کرده است:
- کاربرد نشانگرهای قدرت در گفتمان پزشک با بیماران مسن (بالای 50 سال) بیشتر است.
- کاربرد نشانگرهای قدرت در گفتمان پزشک با بیماران دارای تحصیلات پایین (غیردانشگاهی) بیشتر است.
- در گفتمان پزشک و بیمار فارسی زبان عامل قدرت غالب است.
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
فرم در حال بارگذاری ...
[سه شنبه 1399-11-21] [ 07:41:00 ب.ظ ]
|