پژوهش

سازمان­ها برای حفظ بقای خود در دنیای رقابتی امروز راهی جز کسب مزیت رقابتی ندارند (بارنی[5]، 1986). به دلیل اهمیت مزیت رقابتی در موفقیت بلندمدت شرکت، بسیاری از پژوهش­گران به­طور مستقیم و یا غیرمستقیم به تلاش برای درک منشاء مزیت رقابتی پرداخته­اند (پریم و باتلر[6]، 2001). از طرفی امروزه که عصر ارتباطات و اطلاعات است، سازمان­ها، محصولات، روابط و به­طور­کلی کسب­وکار آنها حالت مجازی و الکترونیکی به خود گرفته و تغییرات به قدری شدید شده که طول عمر فناوری­ها و محصولات را به حداقل رسانده است، در چنین شرایطی خلق و حفظ پایدار مزیت رقابتی با تکیه بر قابلت­ها و شایستگی­های سنتی و قدیمی برای حضور موفق بنگاه در محیط و بازارهای رقابتی کافی نیست. این امر مستلزم تدابیری نو و روی­­آوری به شایستگی­های جدیدی است که مبتنی بر فناوری اطلاعات و مدیریت دانش است. بنابراین در دنیای امروز، مدیریت دانش و فناوری ارتباطات و اطلاعات از نقشی محوری در ایجاد و پایدارسازی مزیت رقابتی برای شرکت­ها برخوردار است. با توجه به اینکه نقطه تمرکز مزیت رقابتی بر دانستن چگونگی انجام کارها قرار دارد تا در دسترسی به منابع و بازارهای خاص، لذا دانش و اطلاعات به عنوان مبنای اولیه دستیابی به شایستگی­های اصلی و کلید عملکرد برتر سازمان مطرح می­شوند. به عبارت دیگر توانایی یک شرکت در ایجاد و حفظ مزیت رقابتی به دانش آن شرکت بستگی دارد (آقازاده واسفیدانی، 1386).

در اقتصادهای دانش محور امروزی، دانش به عنوان منبع کلیدی محسوب می­شود که باید همانند جریان نقدینگی، منابع انسانی و یا مواد اولیه مدیریت شود. در چنین شرایطی تنها سازمان­هایی می­توانند عملکرد موفقیت­آمیزی داشته باشند که بتوانند از دانش به عنوان یک مزیت رقابتی پایدار بهره گیرند. از این رو مدیریت دانش به یکی از مهم­ترین وظایف سازمان­هایی تبدیل شده است که تلاش می­کنند به سازمان یادگیرنده تبدیل شوند. سازمان­هایی که به طور موثر اقدام به کسب، خلق، انتقال دانش و استفاده از دانش برای اصلاح و بهبود فعالیت­ها و عملکرد خود می­کنند (جعفری و همکاران، 1390). در واقع دانش می­تواند مزیت رقابتی سازمان­ها تلقی شود و به آنها توانایی حیات، رقابت و پیشی گرفتن از سایرین را اعطا کند(موغلی، 1385). به نحوی که پیتر دراکر راز موفقیت سازمان­ها در قرن21 را مدیریت دانش می­داند. اهمیت مدیریت دانش در قرن حاضر به حدی است که تیلور آن را حرکت و جنبشی می­داند که عصر آینده را مسخر خود خواهد ساخت (عسگری، 1390).

عصر حاضر، عصر تغییر و تحول سریع دانش است هر پنج سال و نیم حجم دانش دو برابر می­شود، در حالی که عمر متوسط آن کمتر از چهار سال است. در چنین شرایطی دانش به عنوان یک منبع ارزشمند استراتژیک و دارایی مطرح می­شود که نیازمند مدیریت است. اگر به شرایط فوق، رقابت شدید موجود در بازار را نیز اضافه کنیم، اهمیت مدیریت کردن دانش موجود در شرکت­های بیمه­ای در اقتصاد دانش محور کنونی دو چندان می­شود (جلالی و همکاران، 1386).

در دنیای امروز بیمه از صنایع بسیار با ارزش جامعه است و به چنان جایگاهی رسیده است که می­تواند با ایجاد اطمینان در مجموعه فعالیت­های اقتصادی کشورها، نقش کلیدی را در توسعه اجتماعی و اقتصادی ایفا کند. به عبارت دیگر امروزه تمامی جوامع توسعه­گرا، بیمه را عامل مهمی در توسعه کشور می­دانند زیرا که معتقدند بیمه در رشد بخش­های مختلف اقتصادی نقش برجسته­ای ایفا می­کند (یوسفی، 1390). صنعت بیمه از صنایع خدماتی است که همواره رقابت­پذیری در آن معنادار بوده است. ایجاد سیستم مدیریت دانش موثر از عوامل کلیدی در بهبود فرآیندهای کسب­وکار در شرکت­های بیمه است، بنابراین این شرکت­ها برای بقا در بازار به شدت رقابتی کنونی، ناگزیر به سرمایه­گذاری در این حیطه هستند(زعفریان و میرزایی­رابر، 1390).

این پژوهش با توجه به اهمیت مدیریت دانش و تکنولوژی اطلاعات در صنعت بیمه در پی دستیابی به شناخت تاثیر فرآیند مدیریت دانش و تکنولوژی اطلاعات بر کسب مزیت رقابتی است. در همین راستا پژوهش­گر تلاش می­کند تا چگونگی ارتباط میان مدیریت دانش و مزیت رقابتی را با چهار فرآیند مدیریت دانش، شامل کسب دانش، تبدیل دانش، محافظت از دانش و کاربرد دانش جستجو کند و میزان

 اثرپذیری مدیریت دانش بر کسب مزیت رقابتی را مورد آزمون قرار دهد.از طرفی ادبیات منبع محور اشاره دارد که مزیت­های رقابتی، با استفاده از دانش ایجاد شود و پایدار بماند. بنابراین دیدگاه منبع محور یک تئوری مناسب برای بیان ماهیت روابط بین مدیریت دانش و مزیت رقابتی است. از این رو در این پژوهش رابطه بین مدیریت دانش و مزیت رقابتی را از دیدگاه منبع محور مورد بررسی قرار می­دهیم.

1-3 اهمیت موضوع پژوهش:

در عصر اطلاعات و ارتباطات، دیدگاه­ها و رویکردهای سنتی مربوط به مزیت رقابتی جوابگوی سازمان­ها در ایجاد و پایدارسازی مزیت رقابتی در راستای رقابت­پذیری و پاسخ مناسب به الزامات محیط و بازار رقابتی نمی­باشند. از این روی لازم است تا دیدگاه و رویکردی جدید مطابق با شرایط عصر حاضر در این زمینه توسعه داده شود (آقازاده واسفیدانی، 1386). از طرفی همزمان با روند فزاینده­ی تحولات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی که تمام ابعاد سازمان را تحت تاثیر قرار داده و انتظارات جدیدی را پدید آورده است، نقش وظایف مدیران و رهبران نیز به شدت دگرگون شده است. طی دهه­های اخیر تحولات بنیادی در سازمان­ها به وجود آمده است و این تحولات موجب پیدایش اصول، روش­ها و مهارت­های نوینی شده که یکی از مهم­ترین آنها مدیریت دانش است. مدیریت دانش به فرآیند شناسایی، انتخاب، سازماندهی، تلخیص و دسته­بندی اطلاعات ضروری برای کسب­و­کار شرکت اشاره دارد به گونه­ای که عملکرد کارکنان و مزیت رقابتی را بهبود بخشد (عباس­زاده شهری و رجبلو، 1388).

به عقیده مارتین افزایش سرعت جهانی شدن و تقابل تکنولوژی وتغییرات سازمانی از دلایل اهمیت یافتن مقوله دانش است (مارتین[7]، 2000). بدیهی است در عصری که دانش به عنوان مهم­ترین عامل ایجاد کننده ارزش و مزیت رقابتی شرکت­ها به شمار می­آید مدیریت دانش نیز از ضروری­ترین فعالیت­های مدیریت نوین است. به طوری که پیتر دراکر راز موفقیت سازمان­ها در قرن 21 را مدیریت دانش می­داند. اهمیت مدیریت دانش در قرن حاظر به حدی است که تیلور آن را حرکت و جنبشی می­داند که عصر آینده را مسخر خود خواهد ساخت (عسگری، 1390). یکی دیگر از موضوعات مهم که بر مدیریت دانش سازمانی هم اثرگذار است تکنولوژی اطلاعات است که پیشرفت­های شگرف و خیره­کننده­ای داشته است. این امر باعث توجه و سرمایه­گذاری قابل توجه سازمان­ها گردیده است. تغییرات فناوری، دانشی است که کلید منابع رقابت­­های صنعتی و رشد اقتصادی را تشکیل می­دهد. فن­آوری اطلاعات شاهراهی است که به قلمرو جدیدی از توانایی­ها و نوآوری­های فن­آوری می­انجامد و ما را وارد اقتصاد فراصنعتی و جامعه اطلاعات محور می­کند (کاظمی و همکاران، 1387).

دانشومدیریتآنازجملهعناصریاستکهامروزهتوجههمهسازمان­هارابهسمتخودجلبنمودهاست. نتایجپژوهش­هایمتعددوآماروارقامموجودنشانگرآن استکهکشورهاییکهدرایجاددانشازسایرینپیشیگرفته­اندازنظررشدرقابتیوقدرتاقتصادینیزدرمرتبه­ایبالاترازدیگرانهستند. همچنینکشورهاییکهازوضعیتاقتصادیمناسبیبرخوردارنیستند،ازضعفدرشالوده­هاوزیربنادردانشرنجمی­برند.

با توجه به مطالب گفته شده می­توان گفت که مدیریت دانش به عنوان یک  ضرورت در سازمان­های امروزی پذیرفته شده است از این­رو سازمان­ها باید بتوانند دانش را به عنوان یک منبع کلیدی همانند جریان نقدینگی، منابع انسانی و یا مواد اولیه مدیریت کنند. از طرفی صنعت بیمه از صنایع خدماتی است که همواره رقابت­پذیری در آن معنادار بوده است و ایجاد سیستم مدیریت دانش موثر از عوامل کلیدی در بهبود فرآیندهای کسب ­و کار در شرکت­های بیمه است. بنابراین دست­یابی به مزیت رقابتی در صنعت بیمه با روش­های سنتی امکان­پذیر نیست و سازمان­های بیمه باید روش­های قدیمی را کنار بگذارند و خود را به دانش و فناوری مجهز کنند تا بتوانند اهداف سازمان را برآورده و آن را پیش ببرند.

با توجه به مزیت رقابتی پایداری که تکنولوژی اطلاعات و مدیریت دانش برای سازمان­ها ایجاد میکنند و با توجه به اهمیت رقابت­پذیری در صنعت بیمه، ضرورت انجام این پژوهش یعنی مطالعه تاثیر تکنولوژی اطلاعات و اجرای فرآیند مدیریت دانش در صنعت بیمه­های خصوصی شهر کرمانشاه احساس شد. در همین راستامدیریت از 4 جنبه کلی یعنی کسب دانش، تبدیل دانش، محافظت از دانش و کاربرد دانش مورد بررسی قرار گرفت. از طرفی پژوهش­هایزیادیدرموردمدیریتدانشوتکنولوژیاطلاعاتانجامشدهاستکهدربخشادبیاتپیشینهبهآنهااشارهشدهاست.همچنینپژوهش­هایینیزدرموردنقشمدیریتدانشدرکسبمزیترقابتیانجامشدهاستاما در این پژوهش تاثیر همزمان تکنولوژی اطلاعات و مدیریت دانش بر کسب مزیت رقابتی بررسی شده است دراینراستاباتلفیقیازمدلتوانایی­هایمدیریتدانشومزیترقابتی (نگون، 2010) و مدل نقشبحرانیمدیریتدانشدر دستیابیبهمزیترقابتیپایدار سازمانی (نگون و همکاران، 2009)بهمدلمفهومیپژوهشدستیافتیم. همچنینازلحاظجامعهآماریومتدولوژیباپژوهشحاضرمتفاوتمیباشد.

1-4 اهداف پژوهش:

هدف کلی:

شناخت تاثیر فرآیند مدیریت دانش و تکنولوژی اطلاعات بر کسب مزیت رقابتی.

اهداف ویژه:

1- شناخت تاثیر فرآیند کسب دانش بر کسب مزیت رقابتی در بیمه­های خصوصی شهر کرمانشاه.

2- شناخت تاثیر فرآیند تبدیل دانش بر کسب مزیت رقابتی در بیمه­های خصوصی شهر کرمانشاه.

3- شناخت تاثیر فرآیند کاربرد دانش بر کسب مزیت رقابتی در بیمه­های خصوصی شهر کرمانشاه.

4- شناخت تاثیر فرآیند محافظت از دانش بر کسب مزیت رقابتی در بیمه­های خصوصی شهر کرمانشاه.

5- شناخت تاثیر تکنولوژی اطلاعات بر کسب مزیت رقابتی در بیمه­های خصوصی شهر کرمانشاه.