افزایش جمعیت انسانی در شهرها ضرورت روز افزونی برای اشغال زمین­های اطراف هر شهر بوجود آورده است که این نیاز با بستر طبیعی ، محیط زیست و شاخص های ژئومورفولوژیک هر منطقه دارای ارتباطی تنگاتنگ می­باشد. به گونه­ای که امروزه در بیشتر شهرهای ایران هماهنگی بین رشد فیزیکی شهر و محیط طبیعی دیده نمی شود. اگر روند گسترش شهر بدون تناسب با ظرفیت ها و امکانات طبیعی شکل گیرد، پیامدهای ناخوشایندی را در فضای کالبدی- زیستی درون شهری بوجود می آورد. ازجمله­ی این پیامدها: بروز مخاطرات طبیعی، برهم زدن تعادل محیط زیست و اختلال در امر خدمات رسانی می باشد. پس ضرورت است تا انسان بتواند، با بستر زمین یک رابطه­ی منطقی برقرار کند.

منطقه­ی مورد مطالعه یعنی شهر اراک ازجمله شهرهایی است که با احداث صنایع در دهه­ی 50 و استان شدن آن در سال 1356، رشدی شتابان داشته است و با مسائل متعدد محیطی مانند تاثیرات همسایگی با کویر، تاثیر آلودگی آب بر اراضی کشاورزی و ساختار نامناسب توپوگرافی مواجه شده است و این سبب عدم پیوستگی مکانی در شهر اراک گردیده که به دنبال خود مسائل مدیریتی را ایجاد نموده است. بررسی و مطالعه­ی متغیرهای ژئومرفولوژیک تأثیر­گذار در توسعه­ی فیزیكی شهر اراک مانند: ارتفاع، شیب، فاصله از کویر میقان، ارتفاع رواناب، ژئومورفولوژی، نقاط لرزه خیز، کاربری، فاصله از خطوط گسل و فاصله از شهر، می­تواند کمک شایانی به ایجاد مدل مکانی مطلوب جهت توسعه­ی فیزیکی شهر نماید. اگر این امر در برنامه­ریزی­ها و طرح­های تهیه شده مورد توجه قرار نگیرد، عواقب نامطلوبی به دنبال دارد. بنابراین تا حد امکان باید سعی کرد جلوی گسترش شهر به سمت نواحی نامطلوب را گرفت و با تدابیر و برنامه­ریزی­های مورد نظر به چیدمان مکانی مناسبی برای توسعه­ی ­شهر پرداخت.

چیدمان یا ساختار مکانی داده­ها در برنامه­های کاربردی تحت عنوان مدل داده مفهومی[1]مطرح است که الگوریتم ساده­ای برای ساختارهای مکانی پیچیده فراهم می­سازد. این امر به استفاده­ی کاربردی از نتایج پژوهش کمک می­کند. لذا طراحی مدل مفهومی از ضرورت­های پژوهش­های جغرافیایی است.

سؤال پژوهش :

مهم­ترین عامل ژئومرفولوژیک در توسعه­ی فیزیکی  شهر اراک کدام است؟

3-1- فرضیه پژوهش

فاصله­ مناسب از پلایای میقان مهم­ترین عامل در توسعه­ی فیزیکی شهر اراک است.

4-1- اهداف پژوهش

– شناخت پدیده­ها و فرایندهای ژئومورفولوژیك مؤثر بر توسعه فیزیکی شهر و امكانات و محدودیت هایی كه این عوامل برای توسعه­ فیزیکی شهر فراهم کرده اند.

– تدوین مدل داده مفهومی به­ گونه ­ای که قابل استفاده برای شهر­های دیگر قرار گیرد.

– تعیین جهت مناسب و نحوه گسترش فیزیکی شهر برای جوابگویی به نیاز های فعلی و پیش بینی برای نیاز­های آینده.

 Conceptual model [1]