یکی از موضوعات اساسی در ارتباط با سلامت جوانان،مسئله سوء مصرف مواد مخدر است.بررسی های اخیر در زمینه شیوع سوء مصرف مواد بیانگر آن است که سوء مصرف مواد در ایران مسئله ای جدی و رو به رشد است(اختیاری و جیلسون،2008؛ به نقل از زرگر،کاکاوند،جلالی،صلواتی،1390). همچنین ویرانگریهاى حاصل از آن زمینه‫ساز سقوط بسیارى از ارزش‫ها و هنجارهاى فرهنگى و اخلاقى شده، بدین ترتیب سلامت جامعه را به طور جدى به مخاطره مى اندازد، درگرایش به مواد، عوامل متعدد زیستی، اقتصادی، اجتماعی و فردی دخیل است. از جمله عوامل مخاطره‫آمیز فردی، مواردی مانند شرایط دوره نوجوانی، استعداد ارثی، صفات شخصیتی، نگرش مثبت به مواد و تأثیر خوشایند مواد بر بعضی از افراد قابل توجه است و در این میان استعداد ارثی و صفات شخصیتی جایگاه ویژه ای در شناسایی افراد پرخطر دارد و با شناسایی این افراد، علاوه بر سهولت پیشگیری، مراحل درمان و توان بخشی نیز در صورت لزوم سریع تر قابل شروع هستند( خانجانی، 1389).

از دیدگاه روان شناسی، دامنه تاثیرات مخرب اعتیاد به مواد مخدر از آن رو حائز اهمیت است که عواقب وخیم آن تنها فرد معتاد  را دربر نمی گیرد، بلکه محیط پیرامون ،دوستان ،افراد خانواده و همکاران وی نیز در معرض آثار ویرانگر آن قرار خواهند گرفت.  به طور کلی علت بروز رفتار های مختلف در افراد ناشی از تاثیر عوامل درونی و بیرونی است. عوامل درونی شامل بی حوصلگی، خستگی یا توانایی و انگیزه تلاش و عوامل بیرونی دربرگیرنده شرایط اقلیمی و محیطی و مقررات اجتماعی است. بنابراین شناخت عوامل انگیزشی در افراد درون گرا و برونگرا به پیش بینی رفتار معتادان و در نتیجه پیشگیری و تلاش در جهت بهبود و درمان آنان کمک خواهد کرد. چنین شناختی به ارائه برنامه های درمانی موثر به معتادان در مراکز درمانی نیز مدد می رساند(کلدی و مهدوی، 1389).

 یکی از دیگر عوامل روانشناختی مرتبط با سوء مصرف مواد هیجان خواهی است. هیجان خواهی به عنوان جستجوی هیجانها و تجارب متنوع، تازه، پیچیده و میل به خطر کردن تعریف شده است(زاکرمن، 1994).  زاکرمن (1994) به نقش بازداری زدایی به عنوان یک مولفه هیجان خواهی در سوء مصرف مواد تاکید کرده است(کیامرثی و ابوالقاسمی، 1390).در ایران نیز تحقیقات متعددی در زمینه ارتباط سوء مصرف مواد با عوامل شخصیتی انجام شده است،از جمله ارجی و همکاران (به نقل از بخشی پور و علیلو،1388)حاج سید جوادی و همکاران (1387)و رستمی(1384)از هیجان خواهی به عنوان عامل مستعد کننده سوء مصرف مواد حمایت کرده اند.هیجان خواهی یكی از ابعاد شخصیتی است كه افراد به میزان متفاوتی از آن برخودارند. برخی بسیار هیجان طلبند و برخی بسیار كم و تعدادی در میان این دو گروه قرار می‫گیرند (ممتاز، 2002). آرنت (1994) هیجان‫خواهی را به صورت صفتی که ویژگی آن جستجوی هیجانها و تجارب متنوع، تازه، پیچیده و شدید و میل اقدام به خطرهای جسمانی، اجتماعی، قانونی و مالی به خاطر خود این تجربه هاست، تعریف میکند. هیجانخواهها، افرادی ماجراجو و برونگرا هستند، از تکرار و یکنواختی خسته، کسل، بی حوصله و بیقرار می‫شوند و در جستجوی تجارب جدید، تازه، متنوع و هیجان‫انگیزند. این افراد، رفتار و تجربه جنسی بیشتر و متنوع‫تری دارند. به ورزشهای خطرآفرین از قبیل سقوط آزاد و پرش از ارتفاع بلند، کوهنوردی، موتورسواری، چتربازی، خلبانی و اتومبیلرانی بیشتر علاقه دارند.منبع كنترل  در طول تاریخ به شكلهای مختلفی مطرح شده است. فلاسفه مفهوم منبع كنترل را به شكل جبر و اختیار، جامعه شناسان به صورت خودمختاری در مقابل ازخودبیگانگی و روانشناسان به صورت رفتارگرایی در مقابل فردگرایی مورد بحث قرار داده‫اند. با وجود این، مفهوم منبع كنترل بعنوان یك سازه روانشناختی به شكل رسمی از دهه 1960 مورد توجه قرار گرفت. این اصطلاح توسط جولیان راتر  به كار برده شده، به خصوصیتی گفته میشود كه بر اساس آن افراد احساس می‫كنند تا چه حد بر روی موقعیتها توان كنترل دارند.به عبارت دیگر منبع كنترل ، اشاره به دریافت علمی پیامدهای رفتاری دارد كه عبارت است از اعتقاد به نقشی كه افراد در به وقوع پیوستن رویدادهای مثبت و منفی زندگی خود دارند و میزان تلا ش و كوشش  فرد و پذیرش مسئولیت در قبال رفتار خود را مدنظر قرار می‫دهد (احمدی، 1385).  علاوه بر این، منبع كنترل به عنوان یكی از ویژگیهای شخصیتی عاملی است كه در مقابله با شرایط استرس‫زا نقش مهمی ایفا می‫كند. به نظر جولیان راتر (1964) افراد در تبیین علل وقوع رفتار و پیامدهای آن به نقش دو دسته از عوامل تأكید می‫كنند. برخی افراد حائز منبع كنترل درونی بوده و پیامدهای رفتار را به عوامل شخصی استناد می‫كنند و برخی دیگر، حائز منبع كنترل بیرونی بوده و پیامدها را به عوامل خار ج از كنترل خود نسبت می‫دهند. نتایج تحقیقات حاكی از آن است كه افراد دارای منبع كنترل درونی در مواجهه با شرایط استرس زا بهتر از افراد دارای منبع كنترل بیرونی عمل می‫كنند. فردی كه دارای منبع كنترل بیرونی است معتقد است اثر ناچیزی بر موقعیت ها دارد و پیامدهای این موقعیت ها را شانس یا سرنوشت مشخص می سازد . در حالی كه فرد دارای منبع كنترل درونی معتقد است آنچه اتفاق می افتد، تحت كنترل اوست و تصمیم و عمل او پیامدها را تعیین می كند. برای افراد دارای منبع كنترل درونی ارز ش هایشان مهم بوده و بر این باورند كه توانایی كنتر ل محیط را دارند . منبع كنترل درونی به عنوان یك ویژگی شخصیتی می تواند بخشی از اثرات شرایط استرس زا را كنترل كند و توان فرد را در مقابله با تهدید افزون سازد (خسروی، 1380) در این راستا، نتایج مطالعات گومز ( 1998 ) نشان می‫دهد كه بین مكان كنترل بیرونی و سبك های مقابله با استرس رابطه وجود دارد . از سویی وی دریافت كه مكان كنترل بیرونی با استرس و اضطراب رابطه مستقیم دارد. نتایج مطالعه توریانو و همکاران ( 2012 ) نشان می‫دهد که سطوح بالای روان‫رنجورخویی، برون‫گرایی، بازبودن و سطوح پایین وجدان و موافقت، سوءمصرف مواد را پیش بینی می‫کنند. درمان‫نگهدارنده متادون (MMT)[8] یکی از درمانهای طولانی مدت (حداقل یک دوره دو ساله) با هدف کاهش آسیب مواد مخدر می باشد به این معنی که بیمار مصرف ماده مخدر خود را متوقف کرده و داروی متادون را به جای آن مورد استفاده قرار می دهد.این دارو در اشکال قرص های 5، 20، 40 میلی گرمی به صورت محلول در هر سی سی موجود می باشد که متناسب با نوع ماده مصرفی و شرایط جسمی بیمار مقدار آن مشخص می شود و سپس روند بهبود بیمار در طول زمان بررسی می شود(فرهودیان و همکاران،1390).

جامعه مورد بررسی در پژوهش حاضرافراد تحت درمان  MMT است. . این پژوهش با توجه به تاثیر هیجان خواهی و نوع منبع کنترل  بر وابستگی افراد به مواد اپیوئیدی در پی یافتن رابطه بین منبع کنترل و هیجان خواهی در افراد وابسته به مواد اپیوئیدی می باشد.