:

انسان تنها موجودی است که با همنوعان خودبه تبادل نظر می پردازد وبرای شناخت وحل مشکلات خود با آنان مشورت وازراهنمایی آنان استفاده می کند.راهنمایی ومشورت درطول زندگی آدمیان مطرح بوده وآنان باکسانی که مورد قبول واعتمادشان بوده مشورت می کرده اند.باتوسعه ی علوم انسانی ورشدعلوم رفتاری به راهنمایی ومشاوره به عنوان شاخه ای مستقل ازعلوم رفتاری توجه شد.امروزه راهنمایی ومشاوره به صورت حرفه ای یاورانه برای کمک به افرادی است که دررشد،سازگاری،تصمیم گیری،روابط خانوادگی،مهارت های اجتماعی وشیوه ی زندگی مشکلاتی دارند،مشاوره به این افراد کمک می کند تاراه حل مناسبی برای مشکلات بیابند.بشرامروز در یک دوره ی پیچیده زندگی می کند،یکی از مشخصات این دوره،تخصصی شدن مسائل و وابستگی افراد به یکدیگر جهت استفاده از تخصص آن ها برای تداوم یک زندگی متعادل است.لذت بردن از زندگی شخصی و رشد و تعالی شخصیت،شکوفا نمودن استعدادها و ارضای نیازها،اعم از نیازهای اولیه ی جسمانی،نیاز به امنیت و آرامش،نیاز به تعلق،نیاز به دوست داشتن و دوست داشته شدن ، نیاز به احترام و نیاز به شکوفایی وپیشرفت در دنیای امروز فرایند ساده ای نیست،در تمام این مراحل به مشاور و مشاوره نیازاست.وظیفه ی نهاد آموزش و پرورش،در آماده کردن دانش آموزانی که نیروی انسانی فردا تلقی می شوند،برای مواجهه و سازگاری با مقتضیات قرن بیست و یکم که از حساسیت ویژه ای برخوردار است بسیار حساس و سنگین است.اضطراب،افسردگی،سوء مصرف مواد مخدر،رفتارهای نابهنجار،مشکلات تحصیلی،گرایش ارتباط با جنس مخالف از عمده ترین مشکلات  روانی  اجتماعی  دانش آموزان  است.برنامه های مشاوره وراهنمایی مدارس،یکی ازپیشرفت های آموزش وپرورش قرن حاضر است که ازشاخص های مدنیت واداره ی علمی جامعه به شمارمی رود.مشاوره یک رابطه ی یاورانه ی دونفری است که برنیاز فرد به رشد، سازگاری، تصمیم گیری  و حل مشکل  تکیه دارد(گیبسون[1]،ترجمه ی فارسی،1373).به نظربلکهام[2](نقل ازگیبسون،ترجمه‎ی فارسی،1373)مشاوره رابطه ای است منحصربه فردکه درآن به مراجع فرصت یادگرفتن،احساس کردن،فکرکردن،تجربه کردن وتغییردادن به شیوه ای متناسب باخود،داده می شود(گیبسون،ترجمه ی فارسی،1373).مشاورنسبت به حرفه ی مشاوره،به عنوان یک فعالیت تخصصی  با هدف کمک  به  افراد دررشد و پرورش  توانایی های  بالقوه شان متعهداست(نوابی نژاد،1393)بااین تعاریف ازمفهوم مشاوره،یک مشاور به فرد دارای مشکل کمک می کندتاضمن شناخت

 مسایل ومشکلات خود،راه حل های احتمالی مشکل راارائه دهدوسرانجام به حل آن بپردازد.پیشرفت تحصیلی[3] یاعدم آن یعنی افت تحصیلی وهمچنین سلامت روانی[4] یا نقطه ی مقابل آن نه تنها دردوران تحصیل بلکه درطول زندگی دانش آموز تأثیربسزایی دارد.به طوری که می تواندتضمین کننده ی شغل وحرفه ی اودرآینده باشدکه مشاوردراین مقوله می تواند نقش برجسته وحیاتی درپیشرفت تحصیلی وسلامت روانی دانش آموزان ایفا کند.پیشرفت تحصیلی عبارت است از«مسئول نهایی فرآیندیادگیری فعال که با کمک  آموزش  فعالیت های ‎تربیتی ‎انجام  می گیرد.» (گیج وبرلاینر[5]،1374؛ به نقل ازمهدیان،1385) همچنین«سرعتی که دانش آموز در تکمیل پایه ها و درجات گوناگون دارد و بر حسب مقدار پیش افتادگی و سرعت یا عقب ماندگی وی اندازه گیری می شود.» (بیابانگرد،1378). کارشناسان سازمان بهداشت‎جهانی[6](WHO) سلامت فکروروان را  این گونه تعریف می کنند: «سلامت روان عبارت است ازقابلیت ارتباط موزون وهماهنگ بادیگران، تغییر و اصلاح محیط فردی واجتماعی وحل تضادها وتمایلات شخصی به طور منطقی، عادلانه و مناسب» (میلانی فر،1390) از آنجا كه در هر نظام آموزشی، پیشرفت تحصیلی و سلامت روانی به عنوان مهم ترین شاخص توفیق فعالیت های علمی و آموزشی محسوب می شود، بررسی عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی و سلامت روانی دانش آموزان از اهمیت خاصی نزد پژوهشگران علوم تربیتی و روانشناسی برخوردار است، بهداشت روانی و پیشرفت تحصیلى ارتباط تنگاتنگى با هم دارند.دانش آموزانى كه از سطح بهداشت روانى مطلوبى برخوردار نیستند، قادر به پیشرفت تحصیلى نخواهند بود و نمی توانند از توانایی هاى خود به نحوم طلوب استفاده كنند (محمدخانى،1384) بنابراین مشاور نقطه مرکزی درپیشرفت تحصیلی وتأمین بهداشت روانی دانش آموزان در مدرسه به شمار می رود.مشاور با شناسایی عوامل مخل پیشرفت تحصیلی وسلامت روانی و عوامل ارتقا دهنده‎ی‎آن ها سعی در ایجاد فضایی سالم در مدرسه می نماید.

محقق دراین پژوهش در پی آن است تا کارآمدی،نقش مشاوردرپیشرفت تحصیلی وسلامت روانی دانش آموزان را ازدیدگاه دبیران ودانش آموزان مورد بررسی قرار دهدودراین راه ازپژوهش های انجام شده توسط محققان ایرانی وخارجی نیز که با این موضوع ارتباط دارنداستفاده خواهدشد.بنابراین سؤال اصلی پژوهش ما این گونه بیان می گردد:« آیا مشاورمی توانددرپیشرفت تحصیلی وسلامت روانی دانش آموزان دبیرستان های دخترانه ی شهرپل دخترنقش موثری داشته باشد».

اهمیت و ضرورت تحقیق

تحولات ودگرگونی های فراوانی درجوامعبشری،که بر اثر حرکت از دوران گذرا به سمت زندگی ماشینی و صنعتی رخ داده، به پدید آمدن شکاف ها وچالش های مخاطره آمیزی منجر شده که انسان های امروز را ناگزیر از همنواسازی خود با شرایط جدید کرده است.در چنین فضایی، بحران هایی پیش روی افراد پدید می آید که اگر متوقف نشود دنیای روحی،روانی آنها را متلاطم می کند.انسان عصرحاضردرمواجه با این مسائل و چالش هانیازمندآموزش وتربیتی جدیدویاری کردن ومشورت است،تابه شیوه‎ای نوبامسائل وچالش ها برخوردکند و به جای مبارزه با این مسائل یا انکارکردن تا این چالش ها خودبه خود حل شوند، لازم است افراد را در برابر این مسائل مصون سازی کرد.آسیب های اجتماعی و روحی و روانی ازجمله طلاق، اعتیاد، خودکشی، مشکلات تحصیلی، اختلافات خانوادگی، نارضایتی شغلی، اضطراب، افسردگی و…..محصول تحولات زندگی صنعتی اند.سؤال اینجاست که در کنار توسعه شگفت انگیز علوم و فنون دانش امروز چه چیزی باید بتواند پاسخگوی بحران های روحی،روانی انسان ها باشد؟بحران هایی که متعاقب پیشرفت علوم و تکنولوژی بر انسان ها رخ نموده است.در این میان دانش آموزان مقطع دبیرستان به دلیل واقع شدن در دوره ی حساس نوجوانی آمادگى بیشترى براى ابتلا به اختلالات روانى وعاطفى دارند كه لازم است جوانب و زمینه هاى آن مورد بررسى دقیق وعلمى قرار گیرد تا بتوان از زمینه‎هاى آسیبزاى سلامت روانی وپیشرفت تحصیلی پیشگیرى بهعمل آورد و شرایط تحقق اهداف نظام تعلیم و تربیت را تسهیل كرد. در پاسخ به این سؤال علم«مشاوره و روانشناسی»قدعلم می کندمشاوره از تمامی فعالیت های اخلاقی تشكیل یافته است كه در آن مشاور متعهد،تلاش می كند تا به مراجع كمك كند تا به آن دسته از رفتارهایی بپردازد كه بتواند به حل مشكلات و مسائل اومنجر شوند.ازطریق مشاوره و راهنمایی فرد نه تنها وضع فعلی خود رادرک می کند،بلکه از آنچه که به صورت آن در خواهدآمدنیز آگاه می شود.کارل راجرز[7](به نقل ازشولتز[8]،1390) معتقد است که هدف بیشتر مشاغل یاری دهنده که شامل مشاوره وراهنمایی نیز می شود،افزایش رشد شخصی وروانی فرد در مسیر رشد اجتماعی است.هم چنین ازطریق«خدمات راهنمایی ومشاوره»می توان توانایی ها ونیز محدودیت های دانش آموزان راشناخت واز امکانات موجود حداکثر استفاده را به عمل آورد.مشاور تحصیلی با شناخت دانش آموزان در زمینه های گوناگون می تواند آنان را به رشته های تحصیلی مناسب راهنمایی کندوآنان را در حل مشکلات یاری دهد.اهداف آموزش وپرورش زمانی تحقق خواهند یافت که برنامه ها و محتوای آموزشی با توجه به نیازها وامکانات دانش آموزان تهیه و اجرا گردند.

سنجش شخصیت و توصیف خصایص شخصیتی  یکی از مسائل عمده یمورد توجه روان شناسان بوده و هست ، فردی که می خواهد رفت انسانی را در هر سطحی از آن مطالعه کند با این حقیقت رو به رو است که گرچه تفاوت های فیزیکی انسان ها بسیار است  اما تفاوت شخصیتی آنان که از اهمیت بسزایی هم برخوردار است  فرینده تر است زیرا شخصیت آدمی روان وسیال است .

پژوهش مورد اشاره بیانگر بینادی بودن بررسی شخصیت است و از آنجایی که بررسی شخصیت و افراد آن یکی از اساسی ترین موضوعات علم روان شناسی است نظریه هایی زیادی در این باره ارائه شده است و در پژوهش حاضر دو تا از متغیر های که نظریه های زیادی رد باره ی آن ارائه شده مورد برسی قرار می دهیم که ان دو تا متغیر عبارتند از : درون گرایی و. برون گرایی ، نکته ی دیگر اینکه عزت نفس و بهره ی هوش می تواند در زندگی انسان نقش بسیار مهمی بازی کند و بر همه ی سطوح زندگی اش تأثیر بگذارد اهمیت هر یک از متغیر های موردنظر به شکل جداگانه  با همدیگر غیر قابل انکار است و ابزارهای برای سنجش آنها ساخته شده است علی رغم توجه به دیرینه ی انسان به خلق و خو احوال خویش به تازگی موفق به ارئه ی روش هایی برای سنجس و تعریف ان شده  است که پرسشنامه ها و ابزارهای مختلف روان سنجی و شخصیتی را شامل می شود و در این میان پرسشنامه شخصیتی درون گرایی – برون گرایی آیزنگ به مفید ترین ابزار روان

 سنجی تبدیل شده است و ما دراین پژوهش سعی داریم با استفاده از پرسش نامه ی آیزنگ تیپ شخصیتی دانشجویان را سنجدیه و رابطه آن با بهره هوشی و عزت نفس مورد برسی قرار دهیم ، دراین پژوهش این مسئله مطرح است که ایا بین تیپ شخصیتی درون گرایان – برون گریان با بهره هوشی و عزت نفس دانشجویان دختر و پسر دانشگاه پیام نور سرپل ذهاب رابطه وجود دارد ؟

اهمیت وضرورت پژوهش :

شخصیت را می توان یکی از موضوعات اساسی  و مهم علم روان شناسی دانست ، شخصیت یکی از موضعات پیچیده و تازه ی روان شناسی است که در حقیقت همین تازگی و پیچیدگی مطالعی آن را به موضوعی جذاب و هیجان انگیز تبدیل نموده است ، شخصیت یک موضوع بسته یا کامل نیست که ما بتوانیم  قواعد و تعاریف آن را حفظ کنیم و سپس به موضعی دیگر بپردازیم ، برعکس مطالعه ی شخصیت هنوز درمان تکامل است ، کنجکاوی ذاتی آدمی درباره ی رفتارهای خویش را نیز می توان دلیل شخصیت مطالعه ی شخصیت دانست دلیل  دیگر اهمیت مطالعه ی شخصیت مربوط به کاربرد علمی آن است صرف نظر از شغل  و فعالیتی  که داریم برای دیگران و یاد دیگران ویا در کار برکنیم مثلاً آگاهی از شخصیت انسان هایی که درکارکنان با آنها سرو کار داریم زمینه ساز بهبود کیفیت روابط بین فردی که عامل موفقیت درکار  و اجتماعی است می گردد ف در عصر کنوین شناخت ویژگی های شخصیتی افراد در بسیاری از موفقیت های زندگی ضرورت پیدا می کند ، معلمان و پرورشکاران برای شناخت  بهتر دانش آموزان نیاز دارند که ویژگی های شخصیتی آنان را مورد سنجش قرار دهند تا بتوانند برنامه و روش تربیتی خود را با این ویژگی ها ونیاز های آنان هماهنگ کنند مشاوران تحصیلی و روان شناسان بالینی برای همکاری و کمک به مراجعان و درمان جویانلازم است ویژگی های. شخصیتی  آنان را مرود ارزیابی قرار دهند سنجی و خصایص شخصیت و هوش افراد برای بسیارزی از اهداف مانند استخدام ، گزینش دانشجو برای رشته های مخالف تحصیلی – راهنمایی – شغلی مشاوره های روان مانند اینها امری اساسی است زیرا کارایی افراد درمشاغل و موفقیت ها ی زندگی ب آنها در تحصیل و اثر بخشی ورش هایی درمانی وب طرو کلی سازگاری درتمامی موفقیت ها س زندگی با خصایص شخصیتی رابطه دارد . ( شریفی ، 1374، 102 )

 از سوی دیگر برخورداری از حس عزت نفس قوی به مثابه یک سرمایه ی ارزشمند حمایتی برای همهی انسان هاست فرایندی شناختی ، احساسات ، انگیزه های برقراری روابط  ماب ین شیوه ی زندگی و تصمیم گیری و انتخاب های ما قویاً متأثر از چگونگی احساس عزت نفس است تنها عامل تعیین کننده ی رفتار ، عزت  است که ما نسبت به خود داریم به قول مازلو ماب را سلامت روانی خود احتیاج به عزت نفس مثبت و قوی د اریم ( افروز ، 1385 ،ص 128 )

پژوهش دراین زمینه لازم است زیرا با انجام چنین پژوهشی هایی می توان به دانشجویان کمک کرد که مشلات شخصیتی خود را عزت نفس کامل حل نمایند  پژوهش دراین زمینه لازم است زیرا بهره هوشی هر شخص می تواند  نمادی از سلامت عقل ور وخ ور وان باشد این دو مقوله یعنی عزت نفس و بهره هوشی بهم متبط هستند و هر شخصی که بهره هوشی بیشتری داشته باشد از عزت نفس بالاتری برخورد خواهد بود و پژوهش می توانند  می تواند در هر جامعه ای رکن اساسی برای پیشرفت توسعه آن جامعه باشد زیرا با انجام پژوهش قبلی از راه حل خا که برای حل مشکلات وجود دارد را می توان فهمید پس عدم انجام چنین پژوهش هایی باعث عدم آگاهی و عدم آگاهی می تواند آغاز گر تمام مشکلات باشد .

خانواده به عنوان یكی از اصلی‌ترین نهادهای اجتماعی می‌تواند نقش تعیین‌كننده‌ای در ایجاد كاركردهای مثبت در نظام اجتماعی داشته باشد. همچنین بررسی نحوة عملكرد خانواده‌ها می‌تواند در شناخت و حل مسائل فردی و اجتماعی كمك بزرگی كند. در میان عوامل اثرگذار بر سلامت روانی انسانها، خانواده نقشی بسیار مهم دارد. بسیاری از نابهنجاریهای روانی و رفتاری انسانها در خانواده ریشه دارد. خانواده می‌تواند محل آرامبخش برای همة اعضا باشد و در مقابل می‌تواند كانون پرتنش برای آنان باشد. لذا برای بهبود وضع روانی افراد، تلاش برای ایجاد ازدواج سالم و بهبود وضع روابط خانواده و افراد آن مهم‌ترین مسأله است.

یکی از معضلات مهم در زمینه زندگی زناشویی پدیده ای به نام «طلاق»[1] و اختلال زناشویی است که شیوع روز افزون آن پژوهشگران و نظریه پردازان حوزه خانواده و ازدواج را بر آن داشته که در مورد علل و عوامل تأثیرگذار بر آن به بررسی و تحقیق  بپردازند(گاتمن[2]، 1993). طلاق و اختلال زناشویی پدیده پیچیده ای است که عوامل مختلف فردی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و حتی سیاسی بر آن تأثیر گذار هستند. از میان علل و عوامل تأثیرگذار بر طلاق و اختلال زناشویی، عوامل فردی طلاق بیشتر مورد توجه مشاوران خانواده و ازدواج قرار گرفته است. عوامل فردی شامل عوامل ارثی و فیزیولوژیکی، ویژگی های شخصیتی و روانی، آموخته ها و ویژگی های جمعیت شناختی است. به نظر گاتمن (1993)،کارنی و برادبوری[3] (1997) بعضی ویژگی های روان شناختی مانند روان رنجوری و سبکهای روابط(عشق و صمیمیت) معیوب، ابعاد شناختی(طرح واره ها)، آسیب های پایداری را در روابط زناشویی به وجود می آورند و احتمال بروز طلاق و اختلال زناشویی را افزایش می دهند( فاتحی زاده، بهجتی اردكانی و نصراصفهانی، 1384).

انسان موجودی است که همواره ناگزیر بوده است كه در خانواده و همراه با سایر اعضاء و خویشاوندان خود، به صورت جمعی ادامه حیات دهد. این روابط خانوادگی و زندگی افراد در كنار خانواده، در عین حال كه عامل رشد، پیشرفت و مکان امن و آرامبخش بوده است،‌ در عین حال مکان تعارض، درگیری و جدال هم بوده است. همین امر به ایجاد دعوا و اختلاف بین اعضاء خانواده و زن و شوهر منجر گردیده است. بدینسان از دیرباز، دعوا و اختلاف در خانواده وجود داشته است و برای حل این نزاعها نیز روشها و راه‌حل‌هایی وجود داشته است كه در هر عصر و زمانی، تغییر و تكامل یافته است. در زمان ما اختلافات و طلاق گستردگی،‌ تنوع و پیچیدگی بیشتری یافته است. با افزایش اختلافات خانوادگی چاره برای حل و فصل آنها و پیدا کردن روشهای نوین مشاوره ای و خانواده درمانی متناسب با وضعیت جدید را می طلبد. یکی از جوانب بسیار مهم یک نظام زناشویی، رضایتی است که همسران در ازدواج تجربه می کنند (تانی گوچی[4] و همکاران، 2006؛ به نقل از ترکان، کلانتری و مولوی، 1385)، ولیکن آمار طلاق که معتبرترین شاخص آشفتگی زناشویی است (کارنی و برادبوری (1997)، نشانگر آن است که رضایت زناشویی به آسانی قابل دستیابی نیست (رزن گراندن[5]، 2004؛ به نقل از ترکان، کلانتری، مولوی، 1385). تحقیق حاضر با توجه به روند رو به افزایش طلاق و اختلال زناشویی در دهة اخیر درجهان)یانگ و لانگ[6]، 1998) و ایران (سایت سازمان ثبت و احوال، 1392) شکل گرفت. طبق آمار رسمی در ایران از هر 5 مورد ازدواج 1 مورد به طلاق منجر می شود (سایت سازمان ثبت و احوال، 1392) و احتمالاً میل به طلاق بسیار بیشتر از آمار باشد. طلاق و جدایی اثرات منفی زیادی چه از لحاظ روانی و چه از لحاظ جسمانی بر

 زوجین بر جا می گذارد. این اثرات منفی شامل افزایش خطر بیماری های روانی، افزایش بیماری های جسمانی، خودکشی، تصادفات منجر به مرگ، خشونت و آدم کشی است. همچنین طلاق اثرات منفی زیادی بر فرزندان بر جای می گذارد که می توان به افسردگی، گوشه گیری، ضعف کفایت اجتماعی، مشکلات بهداشتی و تحصیلی اشاره کرد (گاتمن، 1993).

وجود روابط صمیمانه در بین زوجین از اهمیت خاصی برخوردار است. همچنین روابط صمیمانه بر بهزیستی فیزیکی، روانشناختی و بر توانایی زن و شوهر در جهت عملکرد موثر در زمینه‌های مختلف فردی، خانوادگی و شغلی موثر است. ایجاد و ابقاء رابطه صمیمانه به وسیله پیوندهای هیجانی خاصی تقویت می‌شود. همچنانکه روابط سالم در زندگی منافع و پیامدهای مثبتی را در بر دارد، روابط ناراضی کننده سلامت جسمانی و روانشناختی افراد را به خطر می‌اندازد و زمینه را برای مشاجره فراهم می سازد. داشتن رابطه صمیمانه و دلبستگی عاطفی با افراد نزدیک زندگی چون والدین، همسر و فرزندان یکی از مهمترین نیازهای بشری است(بارثولومو و هورویتز[7]،1991).

خیلی از افراد تصور می کنند که صحبت از صمیمیت یعنی همان رابطه زناشویی داغ و آتشین است یا نوعی از رابطه جنسی. البته طبیعی است که وقتی سر صحبت با زن و مردی باز بشود، اولین چیزی که به ذهن شان می رسد همین مسئله است. به زبان دیگر یک تعریف قوی تر از صمیمیت را می شود رابطه ای فراتر از لذت جسمی دانست, چیزی که با روح، قلب و معنویت انسان سرو کار دارد و مشترکا” و با هم عمل می کنند. در حقیقت شخصا” به عقیده من تجربه فیزیکی را می توان در برگیرنده کل چیزهایی دانست که صمیمیت را بین دو نفر به اوج می رساند. ماهیت این رابطه نشان می دهد که زن و شوهر همان طوری که اتفاقات اتاق خواب را چگونه تعریف می کنند می توانند کیفیت رابطه شان در مسایل جاری زندگی بیرون از دیوارهای اتاق خواب را توجیه بکنند” ( به نقل از اتیکسون[8]، 1997).

باید اذعان کرد که مفهوم صمیمیت نزد اکثریت افرادی که رابطه گذرایی را تجربه کرده اند خیلی ساده تر تلقی می شود تا کسانی یک رابطه طولانی مدت عاشقانه داشته اند. به هر صورت این برداشت در فکر خیلی ها وجود دارد که صمیمیت را برآورده کردن نیاز جنسی می دانند. بدون شک همین برداشت غلط است که می تواند دلیل بسیاری از روابط ناموفق، زوج های ناراضی و نرخ بالای طلاق در نسل ما را توجیه کند. کسی که یک رابطه عاشقانه واقعی را تجربه کرده بینش درستی هم در باره صمیمیت دارد. صمیمیت یعنی فرد بتواند نیاز همسرش را نیاز خود بداند. وقتی دو انسان واقعا همدیگر را دوست دارند و رابطه رمانتیک و صمیمی با هم دارند از عشق نه در دقیقه ها بلکه در ساعت ها لذت می برند. صمیمیت تجربه نیست. یک نگرش است که کیفیت رابطه دو اسنان را در گذر زمان و خصوصاً در لحظه های جادویی عشق ورزی توجیه و تعریف می کند(بوچارد، لوسیر و سابورین[9]1999، ).

صمیمیت به عنوان توانایی ارتباط با دیگران با حفظ فردیت تعریف می شود. اینگونه تعاریف مبتنی بر خویشتن حاکی از آن است که فرد به درجه ای از رشد فردی دست یابد تا بتواند با دیگران رابطه صمیمانه برقرار کند. صمیمیت را می توان به عنوان توانایی شناخت خود در حضور دیگران دانست که خودآگاهی و رشد هویت، برای ظرفیت قابلیت شخص در جهت صمیمیت، بسیار ضروری است. مفهوم پردازی رایج از صمیمیت، سطح نزدیکی به همسر، به اشتراک گذاری ارزش ها و ایده ها، فعالیت های مشترک، روابط جنسی، شناخت از یکدیگر و رفتار های عاطفی نظیر نوازش کردن است. فردی که میزان صمیمیت بالاتری را تجربه می کند قادر است خود را به شیوه مطلوب تری در روابط عرضه کند و نیازهای خود را به شکل موثرتری به شریک و همسر خود ابرازکند (اسلامی و بهرامی، 1385).

 این اعتقاد وجود دارد كه همه انسانها یك نیاز پایه و اساسی به برقراری روابط صمیمانه دارند. صمیمیت یك نیاز روانشناختی اولیه و اصلی درنظر گرفته می شود(مان و باردر[10]، 2008). برای دست یافتن به این نیاز و رشد صمیمیت، ازدواج یك فرصت منحصر به فرد در اختیار میگذارد كه فراتر از روابط صمیمانه با دوستان و خویشاوندان است.  اینرو اكثر افراد ازدواج را صمیمیترین رابطه و منبع اولیه عاطفه و حمایت میدانند(کریک[11]، 2000). صمیمیت یك مشخصه كلیدی ومهم روابط زناشویی و از ویژگیهای بارز یك ازدواج موفق بشمار میآید. این ویژگی به وجود تعامل بین همسران اشاره می كند. نبود یا كمبود آن یك شاخص آشفتگی در رابطه زناشویی است. به عقیده راوین و همکاران(2005) صمیمیت زمانی آشكار می شود كه ازدواج كاركرد خوبی داشته باشد و فقدان صمیمیت حاكی از این است كه رابطه زناشویی عملكرد ضعیفی دارد، این است كه مشكلات مربوط به صمیمیت باعث می شود زوجها به دنبال مشاوره زناشویی باشند. لذا باید روشها و راهبردهایی برای افزایش این بعد مهم و باارزش در روابط زناشویی احیا شود(هالفورد، 1384).

امروز در روان شناسی، مباحث گوناگونی پیرامون روابط بین فردی مطرح می شود و هر کدام از رویکرد های معاصر می کوشند تا تبیین و توصیف ویژه ای را پیرامون مباحث روابط بین فردی ارایه دهند. با این وجود، برخی از مفاهیم در هاله ای از ابهام قرار دارند و هنوز هم نمی توان از آنها بعنوان مباحث واضح و روشن در حیطه روابط بین فردی صبحت به میان آورد، در این میان می توان عشق، تفاهم و صمیمیت و تعلق اشاره نمود(منصوربی فر، 1382). امروز می توان در حوزه روان شناسی کاربردی به روان شناشی زناشویی و مشاوره خانواده تاکید نمود. در مبحث روان درمانی خانواده نیز که همپوشی فزاینده ای با مشاوره زناشویی دارد، به بررسی ارتباط بین زوج و زوجه می توان پرداخت و با استفاده از فرآیند عشق و تفاهم میزان صمیمیت و تعفد زوجین را به یکدیگر افزایش داد(مینوچین و فیثمن[13]، 1381).

نظام عاطفی بوون درمانی خانواده را یك واحد عاطفی و شبكه ای از روابط درهم تنیده می پندارد، درمان بوون به منزلة پلی بین روانكاوی و نظریة سیستمها است، بوون(1972) اعتقاد دارد که كل خانواده واحد عاطفی تلقی می شوند كه نمی توانند از یكدیگر مجزا یا به طور موفقیت آمیز تفكیك شوند. در این پژوهش سعی بر آن شد که اثر بخشی تاثیر خانواده درمانی مبتنی بر نظام عاطفی بوون بر سبکهای عشق ورزی و صمیمیت در میان زنان مراجعه کننده به مراکز مشاوره شهرستان سنندج مورد بررسی قرار گیرد.

مهمی است برای پیشرفت در تحصیل.

عدم وجود انگیزه ی پیشرفت رضایت بخش دانش آموزان در تحصیل، معضل اصلی خانواده ها محسوب می شود و وجود انگیزه برای تحصیل وپیشرفت در دورهءدبیرستان به دلیل دوره ورود به آموزش عالی از حساسیت بیشتری برخوردار است .

برهمین اساس در این پژوهش تأثیر آموزش راهبردهای شناختی و مشاوره بر عملکرد تحصیلی و انگیزه ی پیشرفت دانش آموزان وارتقاء خود پنداره ی دانش آموزان در دوره ی متوسطه مورد بررسی قرار گرفت.

1-3      اهمیت و ضرورت پژوهش

از آنجایی که عوامل پیچیده وگاه ناشناخته ای برکمیت وکیفیت یادگیری دانش آموزان وپیشرفت تحصیلی آنها تأثیر می گذارد، ویکی از عواملی که می تواند تأثیر زیادی در پیشرفت تحصیلی مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته وگاه بعنوان یک عامل مستقل مطرح ومورد برسی قرار گیرد، انگیزه تحصیلی دانش آموزان میباشد. در حقیقت به جهت ارتباطهای  موجود بین انگیزه تحصیلی وپیشرفت تحصیلی، برخی از متخصصان وپژوهشگران حوزه آموزش وپرورش توجه زیادی به انگیزه تحصیلی وعوامل تأثیر گذار به آن داشته اند. در چنین موقعیت هایی آموزش مهارتهای اساسی برای نوجوانان وجوانان به منظور تقویت انگیزهء آنها و بالطبع بالا بردن خودپنداره وموفقیت تحصیلی آنها بسیار مفید وسودمند خواهد بود.

بر طبق بررسی ها می توان مهارتها یی را یاد گرفت تا در عدم پیشرفت تحصیلی ایمن شد. آموزش این مهارتها بوسیلهء مشاور وراهنما یی به دانش آموز کمک می کند تا خود را بهتر بشناسد ودر بارهء خود وزندگی بهتر بیندیشد.

در آموزش دادن مهارتها، دانش آموز تشویق می شود تا تجربه های خود ونقش آن در افزایش خود پندارهءمثبت و درافزایش احترام به خود را بشناسد ودر عین حال توانایی شناخت جنبه های مثبت دیگران را کسب نمایید ومی آموزند تا ارتباط میان افکار واحساسات و رفتارهای خود را درک کنند.

آموزش این مهارتها به خود پندارهء دانش آموز دیدگاهی مثبت و واقع بینانه می دهد تا بتواند در جهت افزایش انگیزه خود در راه پیشرفت تحصیلی گام بردارد.

1-4      اهداف پژوهش

هدفهای کلی پژوهش به شرح زیر است :

تأثیر مشاوره بر انگیزه ی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و خود پنداره دانش آموزان آموزش و پرورش تهران می باشد.

از دیگر اهداف، تعیین تاثیر مشاوره بر  دانش آموزانی که نمی توانند خودشان را با موقعیت جدید سازگار سازند. زیرا بر طبق نظر (پینتریچ، 2003 )، غالبا دانش آموزان با موقعیت هایی که مواجهه می شوند نمی توانند خواسته های خود را برآورده سازند و تکالیفشان را با کمک دیگران انجام می دهند.

1-6      فرضیات پژوهشی:

1- بین مشاوره و راهنمایی و ایجاد انگیزه ی تحصیلی رابطه ی مستقیم و مثبت وجود دارد.

2- بین مشاوره و راهنمایی و ایجاد خودپنداره درست به دانش آموزان رابطه ی مستقیم  و مثبت وجود دارد.

   سالمندی پدیده­ای جهانی است که در آینده نزدیک به عنوان یکی از مهمترین چالش­های اجتماعی و رفاهی کشورهای در حال توسعه مطرح خواهد گردید. در حال حاضر سالمندان(جمعیت 60 سال و بالاتر) بیشترین نرخ رشد جمعیتی را در دنیا در مقایسه با سایر گروه­ها دارند. انتظار می­رود بر اساس روند حاضر، جمعیت سالمندان دنیا تا سال 2050 به سه برابر سال 2000افزایش پیدا کند و به دو میلیارد سالمند برسد. ایران به عنوان یک کشور در حال توسعه به واسطه بمب جمعیتی مربوط به دهه 1360 با جمعیت بیش از حد انتظار سالمندان درآینده روبرو است و جمعیت سالمندان ایران از 8% کنونی به 22% در سال 1425 افزایش پیدا خواهد کرد. این بحران جمعیتی پدیده سونامی سالمندان ایران را ایجاد خواهد نمود(سازمان جهانی بهداشت[1]، 2011). مشکلات روانی در دوره سالمندی به فراوانی قابل مشاهده است و اثراتی بر وضعیت روانی، عاطفی و رفتاری سالمندان بر جای می­گذارد. حدود 15 تا 25% افراد مسن، مسائل روانی مهمی دارند(اینگرسول[2] و سیلورمن[3]، 1978). مهمترین بیماری­های روانی سالمندان به ترتیب عبارتند از 1- اختلالات افسردگی 2- اختلالات شناختی3-حالت ترس 4- اعتیاد 5-خودکشی(هاوم­نیز[4] و دی­گروت[5]، 2003). به طور کلی بسیاری از مطالعات نشان داده­اند که افسردگی، پرخاشگری، اضطراب و استرس، تأثیر منفی بسزایی روی عملکرد سیستم ایمنی افراد دارند(ساین[6]، 2001). از اختلالات شایع روانپزشكی در دوران سالمندی، اختلالات خلقی به ویژه افسردگی و دمانس می­باشد(تابان، قاسمی، فرزانه وکاظمی، 1381). شایعترین علایم افسردگی در سالمندان به شكل بیحالی، خستگی، عدم تمركز، بی­حوصلگی، دل و دماغ نداشتن، بیدار شدن مكرر از خواب، كاهش اشتها و دردهای جسمی بروز می­كند(کاپلان[7] و سادوک[8]،2007). این بیماری شایع سالمندان، كیفیت زندگی آنان را مختل كرده، خطر خودكشی و هزینه­های مراقبت­های بهداشتی را افزایش می­دهد.

   اضطراب نیز، یک مسئله شایع در دوران سالمندی است، زیرا این دوره مملو از انواع احساس کمبودها و ناتوانایی­ها می­باشد. به عبارتی سالمندان به­ویژه آن­هایی که در موسسات سالمندی زندگی می­کنند، به علت کاهش اعتماد به نفس، نقصان فعالیت و حرکت، از دست دادن دوستان و نزدیکان، کاهش استقلال مادی و جسمانی و ابتلا به بیماری­های مزمن، در معرض استرس و اضطراب بیشتری قرار دارند(چاپ[9]

، 2001، لانگ[10] و استین[11]، 2001). شیوع اضطراب در سالمندان از 4% تا 6% در نوسان است(فونتس[12] و کاکس[13]، 1997). از سویی زمانی که افراد خصوصاً سالمندان در معرض سطوح بالایی از استرس قرار می­گیرند، بروز بیماری­های مختلفی از جمله تنفسی و قلبی افزایش می­یابد، عملکردهای ایمنی سرکوب می­شود(سارا[14]، رزمیر[15]، مارتین[16] و روحزنو[17] ، 2008). زندگی با استرس زیاد می­تواند روی خلق و خوی اشخاص اثر بگذارد و آن­ها را به سمت اضطراب، افسردگی و غمگینی نزدیک کند، اما خلق و خوی شاد به طرز قابل ملاحظه­ای سطح امید را در افراد بالا ببرد(ویلیامز[18]، 2000).

    از آن­جایی که افسردگی و اضطراب در سالمندان می­تواند تأثیرات زیادی بر سبک زندگی آن­ها داشته باشد، لذا کاهش افسردگی و اضطراب می­تواند در میزان سلامت و ارتباط سالمندان با اطرافیان تأثیرات مثبتی داشته باشد. امروزه عموماً شیوه­ای که برای درمان افسردگی سالمندان بکار برده می­شود، عمدتاً دارودرمانی است، هرچند که پژوهشگران می­پذیرند که این درمان می­تواند نشانه­های خاص افسردگی را کاهش دهد، اما متخصصان برای بسنده نبودن آن دلائلی ارائه می­کنند. داروهای ضد افسردگی واکنش­های نامناسب قلبی-عروقی، عصبی و هاضمه­ای ایجاد می­کنند. علاوه بر این کسانی که منحصراً تحت درمان دارویی قرار گرفته­اند مهارت­های سازشی را که در مداخلات روان­درمانی برای محافظت فرد در مقابل عود و وقوع دوباره افسردگی ارائه می­شوند را یاد نمی­گیرند(وات[19] و کیپلیز[20]، 2000)، بنابراین ضروری است از روش­ها و تکنیک­های درمانی دیگری در کاهش افسردگی و اضطراب استفاده شود تا عوارض ناشی از داروها را کاهش داد. زالاکویت[21] و استینس[22](2006) چهار نوع درمان روانشناختی در درمان افسردگی و اضطراب سالمندان را مطرح کرده­اند، این درمان­ها شامل: درمان شناختی-رفتاری[23]، درمان بین فردی[24]، درمان پویایی مختصر[25] و درمان خاطره­پردازی[26] است. با توجه به این­که نتایج مداخلات روانشناختی، بخصوص درمان­های شناختی- رفتاری، در پژوهش­های متعدد چهارچوب نویدبخشی را فراهم کرده است(استارک[27]، ری­نولد[28] و کاسلو[29]، 1987؛ رودلف[30]، هامن[31] و برگ[32]،1997، استارک، کندال[33]، مک­کارتی[34]، استافورد[35]، بارون[36] و تومیر[37]، 1996)، و با عنایت به این­که سالمندان در این دوره زندگی به شناخت­های غلط و تفکرات غیر واقعی خیلی وابسته می­شوند، لذا به نظر می­رسد، شناخت درمانی می­تواند از جمله روش­های درمانی سودمند برای این گروه باشد. در واقع درمان شناختی، با ایجاد تغییر و دگرگونی در نظام شناختی فرد، موجب می­شود كه واكنش­های او به وسیله­ی كیفیات شناختی تغییر یافته و شخص بتواند به طور صحیح واقعیت­ها را درك و تفسیر كند(هولون [38]و بك[39]، 1995 ؛ روث[40] و فوناگی[41]،2005 ؛ رینك[42]، ریان[43] و دابویس[44]، 1997). روش مشاوره شناختی بک در برگیرنده آمیزه­ای از فنون شناختی است که در درمان مشکلات عاطفی و روانی مورد استقبال قرار گرفته و اثربخشی آن تأیید شده است. بک نظریه­ای تدوین کرده که براساس آن افسردگی بر پایه یک مثلث شناختی منفی(متشکل از سه عامل) استوار است. موضوع اصلی این مثلث به دور تصوراتی سازمان می یابد که انسان، 1) از خود، 2) دنیای خارج 3) آینده دارد و فرد افسرده تمام وقت در حال نجوای جنبه­های منفی آن است. این تصورات منفی از تحریف­های منطقی ناشی می­شود که فرد را به عنوان بازنده­ای که همیشه خواهد باخت معرفی می­کند(فری[45]، 1999؛ ترجمه­ی صاحبی، حمیدپور و اندوز، 1382). از سویی دیگر، شناخت­درمانی سنتی تنها باورهای عقلانی فرد را تغییر می­دهد در حالی كه باورهای هیجانی آن­ها را كمتر دستكاری می­كند و گروهی كردن این مداخلات، باعث موثرتر شدن آن می­شود(فری، 1999، ترجمه محمدی و فرنام، 1384) و این­که  فرد در گروه، از حمایت سایر اعضای گروه برخوردار شده و می­تواند مهارت­های اجتماعی خود را گسترش دهد(مونت گومری[46]،2002)، و این امر باعث رشد بینش و بصیرت او می­شود(کوپلیز[47]، 2000). به خصوص این­كه گروه­درمانی برای بهبود عملكردهای عالی بزرگسالان، مؤثرتر از درمان­های فردی است(لورنتزن[48]، بوگوالد[49] و هوگلند[50]،2002). علاوه بر این، مقرون به صرفه بودن اقتصادی و زمانی یكی دیگر از نقاط قوت گروه­درمانی می­باشد به ویژه در موقعیت­هایی كه محدودیت زمانی  مطرح است(فیرس[51] و ترال[52]، 2002؛ ترجمه فیروزبخت، 1390). حال با در نظر گرفتن روند صعودی جمعیت سالمندان و تبعاتی که این افزایش بر ابعاد مختلف اجتماعی و اقتصادی و سلامتی جامعه دارد و همچنین موضوع افسردگی و اضطراب سالمندان که می­تواند نحوه­ی ادراک آن­ها از مسائل را تحت تأثیر قرار دهد و موجب افزایش اختلالات و مشکلات ارتباطی، سلامتی و اجتماعی برای آن­ها شود، موضوع توجه به افسردگی و اضطراب سالمندان را حائز اهمیت می­سازد. از سویی کاربرد شناخت درمانی گروهی در کاهش افسردگی و اضطراب در بین گروه­ها و جمعیت­های دیگر صورت گرفته است، اما پژوهش­هایی که در زمینه اثربخشی شناخت­درمانی گروهی بر کاهش افسردگی و اضطراب زنان سالمند باشد، بسیار اندک است و یا تنها بر یک بُعد مثلاً افسردگی متمرکز شده­اند، لذا پژوهش حاضر در صدد بررسی این مسئله است که آیا شناخت درمانی گروهی بر کاهش افسردگی و اضطراب زنان سالمند اثربخش است؟