چاقیو اضافه وزن به­عنوان یکی از بزرگ­ترین معضلات بهداشتی در قرن حاضر مطرح می­باشد، و هر ساله میلیون­ها نفر میلیاردها دلار برای کاهش وزن و مشکلات جسمانی و روانی ناشی از آن هزینه می­کنند، به­نظر می­رسد که درمان موفقیت­آمیز چاقی به اندازه­ی درمان اعتیاد به دارو و سیگار کشیدن مشکل است. برای مثال، استانکارد و مک­لارن – هوم (1959)کشف کردند که فقط 5% از بیماران چاق بدون بازگشت وزن کم می­کنند، و برونل)1982) به این نکته اشاره کرد که میزان بهبودی در اشکال مختلف سرطان بیش از موفقیت در درمان چاقی است(داوت2000؛ترجمه­ی فتحی، جودی ، کلات و فریدونی،1378).

    آمارهای منتشر شده در سال­های اخیر بیا­نگر آن است که چاقی در میان کودکان و بزرگسالان کشورهای در حال توسعه وبه خصوص جوامع غربی شایع، و رو به افزایش است (کوپرو فیربورن،2001). در سال 1999ایالات متحده اعلام کرد که حدود 30 % امریکایی­ها چاق هستند و 34% آنان مشکل اضافه­وزن دارند. در بررسی همه گیر شنا­سی  اضافه وزن و چاقی که در سال (1383) بر روی 89532 نفر جمعیت بالای پانزده سال ایران انجام شد، برآورد­های ملی اضافه وزن، چاقی و چاقی مرضی به ترتیب میزان شیوع 6/28%، 8/10%و4/3% را نشان داد. شاخص توده­ی بدن بزرگ­تر از 25(25<BMI) در مردان، زنان، ساکنان شهر و روستا به ترتیب 37%،48%،7/46%و35% بود . همچنین مشخص گردید که چاقی شکمی در 3/43%زنان،7/9%مردان، 5/28%ساکنان شهری و 23%ساکنان روستایی وجود دارد. در کل، چاقی عمومی و چاقی شکمی هر دو به یک اندازه در گروه سنی 64/45 سال شایع­تر بودند (دلاوری، علیخانی و علاءالدینی،1386 ، به نقل از صادقی1389).

    چاقی یک مساله­ی سلامت عمومی است شیوع آن زیاد است­، و به جای آن که در حال کاهش باشد رو به افزایش است. به­طور کلی مشخص نیست که چاقی یک عامل خطر مستقل برای تندرستی است یا با ایجاد زمینه برای ابتلا به برخی از بیماری ها باعث به خطر افتادن سلامتی انسان می­شود. بنابر گزارشات منتشره از. NHLBI1998،WHO .1998 شیوع چاقی علاوه بر اثرات نامطلوب بر سلامت و طول عمر با پرفشاری خون، دیس لیپیدیدیابت نوع2، بیماری سرخرک تاجی قلب(CHD)،سکته، ورم استخوان- مفاصل،بیماری­های تنفسی ،ناباروری و انواع معینی از سرطان رابطه مثبت مستقیم دارد (کوپر،فیربورن و هاوکر،به نقل از صادقی1389).

    همچنین پژوهش­های بسیاری  نیز به بررسی ارتباط چاقی با بهزیستی روانشناختی پرداخته  (سیمون و همکاران 2006,وادن و همکاران 2006)ونقش عوامل روانشناختی را  در پیدایش چاقی بسیار با اهمیت قلمداد می­کنند­، به علاوه چاقی با انرژی و نشاط پایین­­تر­، خستگی بیش­تر و آشفتگی خلقی همبستگی مثبت مستقیم دارد ( ویلیامسون و اونیل ،2002 ).

    نگاهی به آمار­های منتشر شده در زمینه شیوع چاقی، هزینه­های گزاف مراقبت­های بهداشتی و اثرات روانی ناشی از اضافه وزن و چاقی، ضرورت انجام طرح­های پژوهشی را مطرح می­کند و نتایج این طرح­ها  می­تواند سیاست­گذاری­های کلان سلامت عمومی را در آینده تحت تاثیر قرار دهد.

از اصطلاح “افسردگی” به منظورهای گوناگون نظیر توصیف حالات خلق یا یک مفهوم در طبقه بندی بیماری های روانی استفاده می شود. خلق، حال و هوای احساسی نافذ و پایداری است که به صورت درونی تجربه می شود و بر رفتار و درک فرد از جهان تأثیر می گذارد (سادوک و سادوک،۲۰۰۷؛ ترجمه رضاعی،۱۳۹۱).

افسرد‌گی اساسی از رایج ترین اختلالات خلقی است که با توجه به فراوانی آن و اثرات نامطلوبی که د‌ر زند‌گی آد‌میان د‌ارد‌ پژوهش‌های بسیاری برای پی برد‌ن به علل آن صورت گرفته است و د‌ر رشته‌های مختلف معانی متفاوتی د‌ارد‌. همه ما در واکنش به حوادث مختلف

 زندگی روزمره خلق و خوهای مختلف و گاه شدیدی را تجربه می کنیم. با این حال نوسانات خلقی در بعضی از افراد به قدری شدید است که حفظ و نگهداری یک زندگی مطلوب برای آنها بسیار مشکل می شود (اسکات،2001؛ترجمه جمالفر،۱۳۸۴). بکهام[4] (2000) اختلالات افسردگی را گروهی از اختلالات خلقی می داند که افراد مبتلا به آنهاافسردگی بدون مانیا دارند، که دارای شدت متفاوتی است، مانند اختلال افسردگی اساسی و اختلال افسردگی خویی. نشانه های هیجانی دوره افسردگی اساسی،خلق ملول را در بردارندکه شدت آنها از ناامیدی های معمولی و هیجان های غم انگیز گاه و بیگاه زندگی روزمره بیشتر است (به نقل از هالجین و یتبورن ، ۲۰۰۳؛ ترجمه سید محمدی ، ۱۳۸۶).

افسرد‌گی معمولاً د‌ر زن‌ها د‌و تا سه برابر شایع تر از مرد‌هاست و د‌ر بچه‌های د‌بستانی میزان افسرد‌گی د‌ر پسر‌ها شایع‌تر است و د‌ر افراد‌ مجرد‌ و طلاق گرفته بیشتر از افراد‌ متأهل د‌ید‌ه می‌شود‌ و د‌ر طبقات اجتماعی- اقتصاد‌ی پایین بیشتر است.

آزاد (1391) معتقد است که در شخص افسرده اغلب فعالیت هایی که صورت می گیرد، از قبیل کار، مواظبت از فرزندان، صحبت کردن با دوستان و تماشای فیلم،بی ارزش بوده و همچنین تمایلات جنسی آنها دستخوش کاهش شدید می گردد.افسردگی علت بسیاری از ناراحتی های جسمانی متعددی است که از جمله آن ها می توان به یبوست، اسهال، بدن درد، کم خوابی، و یا پرخوابی، خستگی، کم شدن میل جنسی، فراموشی، لرزش اندام ها، کرخت شدن(خواب رفتگی) اشاره کرد. در اکثر موارد افسردگی از لحاظ زمانی محدود است. دوره های درمان نشده معمولاً پس از سه الی شش ماه، از بین می روند. اما احتمال عود زیاد است و حدود 15 الی 20 درصد بیماران، سیر مرضی را طی می کنند. به همین دلیل، هدف درمان، نه تنها باید تسریع در بهبود دوره فعلی، بلکه ایجاد تداوم در بهبود و در صورت امکان، کاستن از احتمال برگشت بیماری باشد. این توجه باعث شده است که درمان های زیادی پدید آید. از آنجا که عوامل مختلفی منجر به افسردگی می شوند، روشهای درمانی مختلفی برای افسردگی وجود دارد . در مواقعی این درمان ها عوامل مسبب افسردگی را هدف می گیرند(گریست وجفرسون،1992؛ترجمه قراچه داغی،1384). از جمله یک تقسیم بندی کلی که برای درمان افسردگی وجود دارد،آن ها را به دو دسته درمان های طبی و درمان های روانشناختی تقسیم می کند.یک تقسیم بندی دیگر،درمان های افسردگی را به دسته های روان درمانی،درمان دارویی،درمان با تشنج الکتریکی ویک سری روش های جدیدتر،مانند نور درمانی،محرومیت از خواب ویا جراحی روانی تقسیم می کند.روان درمانی همیشه برای افسردگی هایی که به اقدام درمانی نیاز دارند مناسب است. روان درمانی ها انواع گوناگون دارند اما می توان گفت که اغلب آنها به گونه ای از پنج روش روان درمانی  نشأت گرفته اند : روان درمانی حمایتی،روان درمانی پویا،روان درمانی میان فردی،روان درمانی شناختی – رفتاری ورفتار درمانی.دارو درمانی اساس درمان افسردگی های عمده است. مؤثّر واقع شدن داروهای ضد افسردگی به اثبات رسیده است. اما انتخاب بهترین داروها و به حداقّل رسانیدن عوارض جانبیِ ناشی از مصرف آنها هنوز مسائل مهمّی هستند که باید مدّ نظر قرارگیرند. تمام روش های درمانی  مطرح شده در درمان افسردگی ایفاگر نقشی هستند. انتخاب بهترین درمان برای هر بیمار مستلزم دانش ، تجربه، مهارت و درمواردی بخت بلند است. اما با در نظر گرفتن این مطلب که همه ی این درمان ها سودمندی هایی برای بهبود مبتلایان به افسردگی داشته اند،لیکن هیچگاه درمان کاملی نبوده اند و گواه این مطلب تعدد این درمان ها وپیدایش هر روزه درمان های جدیدتر می باشد.می توان گفت که برخی از درمانها نقش عوامل زیستی را نادیده می گیرند،برخی نقش عوامل روانشناختی وبرخی نقش عوامل هیجانی وعاطفی را،بعضی ها دارای مشکلات تکنیکی وبرخی دارای اشکالات محتوایی هستند. لیکن با توجه به شرایط خاصی که پیش روی افسردگی و افراد افسرده می باشد و ماهیّت متغیّر افسردگی که در شرایط، زمان، مکان و بسترهای گوناگون خود را به انحای مختلفی نشان می دهد نیاز به فاصله گرفتن از درمان های کلاسیک و گرایش به درمان های جدیدتر

که دارای شواهد تجربی و علمی مناسبی در زمینه درمان اختلال افسردگی می باشند، توسط متخصصین احساس شد. یکی از این روشهای دگرگون شده و نسبتاً جدید درمان شناختی- رفتاری  است، اما در کنار این روش درمانی، دارو درمانی با یک دارویی که کاربردهای بدون تأییدی در درمان افسردگی دارد را بررسی میکنیم.به همین دلیل فلووکسامین انتخاب شد که کاربردهای ضد افسردگی آن به صورت تجربی اثبات شده است ولی هنوز تأیید FDA را ندارد اما پژوهشها درباره اثربخشی آن وجود دارد.ما دراینجا علاوه بر بررسی درمان شناختی- رفتاری  و درمان با فلووکسامین ،تأثیر احتمالی این دو روش درمانی به صورت توأمان را نیز بررسی می کنیم.

بنابر این با در نظر گرفتن این مطالب ،بن بست تکاملی اکثر درمان های حاضر در بهبود افسردگی مبتلایان و با توجه به شرایط خاص افسردگی (شیوع بالاوتداخل درعملكرد)وفقرجدی پژوهش درزمینه مداخلات بالینی این اختلال در ایران و به خصوص زمینه فرهنگی ومحیطی تحقیق پیش رو،رابطه بالای آن با بستر فرهنگی و اجتماعی وماهیّت تغییر پذیر افسردگی به صورتی که در زمینه ها،شرایط ومکان های گوناگون تغییر شکل می یابد،نیاز به فرا رفتن از روشهای درمانی کلاسیک ولزوم پژوهش در این زمینه احساس می شد واز آن جایی که در بررسی اکثر مداخلات بالینی بر روی اختلال های افسردگی، از روشهای کلاسیک یا سایر درمان های شناختی سنّتی استفاده شده است وهنوز با کاستی هایی مواجه است،بر آن شدیم تا با تکیه بر یک فرضیه آزمایی بالینی و با استفاده از روشی که کمترمورد توجّه بوده ودر جهت درمان افسردگی در موقعیّت بهتری قرار دارد،به پژوهش در این زمینه بپردازیم؛بنابراین در تحقیق حاضر با استفاده از روش درمان شناختی- رفتاری،درمان با فلووکسامین ودرمان با ترکیب دو روش فوق به صورت همزمان،  به بررسی تأثیر آن بر اختلال افسردگی اساسی پرداخته می شود. حال با توجه به کاستی هایی که در زمینه درمان اختلال افسردگی اساسی مشاهده می شود ، این مسئله پیش می آیدکه آیا درمان شناختی- رفتاری،درمان با فلووکسامین ودرمان با ترکیب دو روش فوق به صورت همزمان،  می تواند در درمان اختلال افسردگی اساسی وبهبود وضعیت افسردگی بیماران،به ویژه باتوجه به زمینه فرهنگی پژوهش حاضر وخلأ ناشی از تحقیق در این خصوص مؤثر واقع شود؟

موضوع دستیابی به سلامت، کسب آرامش و اطمینان در زندگی و نیز دوری و مقابله با عوامل تهدید کننده سلامتی از دیرباز مورد توجه آدمی بوده است و از اساسی ترین نیازهای فطری انسان ها به شمار می رود؛ اما هر گاه از سلامتی سخن به میان آمده، عموماً بعد جسمانی آن مد نظر قرار گرفته و کمتربه بعد روانی آن توجه شده است و این در حالی است که بهداشت و سلامت روان[18]به عنوان یکی از ارکان سلامتی، لازمه یک زندگی مفید، مؤثرو رضایت بخش فردی است.سازمان بهداشت جهانی (2004)سلامت روانی را به عنوان حالتی از بهزیستی که در آن فرد توانمندی خود را شناخته، از آنها به نحو مؤثر و مولد استفاده کرده و برای اجتماع خویش مفید است تعریف می کند.

 به طور کلی بهداشت روانی ایجاد سلامت روان به وسیله پیشگیری از ابتلاء به بیماری های روانی، کنترل عوامل مؤثر بر بروز آن، تشخیص زودرس، پیشگیری از عوامل ناشی از برگشت بیماری های روانی و ایجاد  محیط سالم در برقراری روابط صحیح انسانی است (میلانی فر، 1386).

سلامت روانی به عنوان یکی از نیازهای اجتماعی نیز مطرح می شود و از اساسی ترین محورهای ارزیابی سلامت جوامع مختلف به شمار می رود چراکه عملکرد مطلوب جامعه مستلزم برخورداری از افرادی است که از حیث سلامتی و بهداشت روانی در وضعیت مطلوبی قرار داشته باشند. در این میان تأمین سلامت روانی والدین و نیز شناسایی و حذف عوامل منفی مؤثر بر سلامت روان آنان که از اقشار مستعد، مؤثر، کارآمد و برگزیده ی جامعه میباشندو نیز توجه به نقش برجسته آنان به عنوان راهنما و آموزش ده زندگی به فرزندان از اهمیت ویژه ای در پویایی، بالندگی و اعتلای جامعه برخوردار است (حسینی،1387).

مطالعه روابط زوجین به روشن شدن چهاچوب های ساختاری که روابط زوجین در آن شکل می گیرد کمک می کند. در بیشتر جوامع بررسی کیفیت روابط زناشویی نقش اساسی در ارزیابی کیفیت کلی ارتباطات خانوادگی دارد. کیفیت روابط زناشویی مفهومی چندبعدی است که شامل ابعاد گوناگون ارتباط زوجین مانند سازگاری، رضایت، شادمانی، انسجام و تعهد می شود (عیسی نژاد، احمدی و اعتمادی، 1388). طبق تحقیقات انجام شده کیفیت ارتباط زوجین با افسردگی، سلامت جسمانی و روانی و پیامدهای مثبت و منفی بسیاری همراه است (پاتو، حقیقت و حسن آبادی، 1391).

از سوی دیگر خانواده را موسسه یا نهاد اجتماعی معرفی کرده اند که ناشی از پیوند زناشویی زن و مرد است. از جمله مظاهر زندگی اجتماعی انسان، وجود تعادل های سالم و سازنده میان انسانها و برقرار بودن عشق به همنوع و ابراز صمیمیت و همدلی به یکدیگر است. خانواده محل ارضای نیازهای مختلف جسمانی، عقلانی و عاطفی است و داشتن آگاهی از نیازهای زیستی، روانی و شناخت چگونگی ارضاء آن ها و مجهز شدن به تکنیک های شناخت تمایلات زیستی و روانی ضرورتی انکار ناپذیر می باشد. رضایت یک فرد از زندگی زناشویی به منزله ی رضایت وی از خانواده محسوب می شود و رضایت از خانواده به مفهوم رضایت از زندگی بوده و در نتیجه موجب تسهیل در امر رشد و تعالی و پیشرفت مادی و معنوی جامعه خواهد شد (عدالتی و ردزوان ، 2010).

رضایت زناشویی  عبارت است از احساسات عینی از خشنودی، رضایت و لذت تجربه شده توسط زن یا شوهر موقعی که همه ی جنبه های ازدواجشان را در نظر می گیرند. اسپرچر، ونزل و هاروی  (2008) معتقد است رضایت زناشویی، ارزیابی هیجانی- شناختی و ذهنی است که یک فرد از رابطه ی زناشویی اش دارد. کاپلان و مادوکس  (2002) بیان می کنند که رضایت زناشویی یک تجربه ی شخصی در ازدواج است که تنها توسط خود فرد در پاسخ به میزان لذت رابطه زناشویی قابل ارزیابی است آن ها باور دارند که رضایت زناشویی به انتظارات افراد بستگی دارد.

همچنین ، رضایتمندی زناشویی یکی از مهم ترین شاخص های رضایت از زندگی است که بر میزان سلامت روانی، میزان رضایت از زندگی و حتی بر میزان درآمد، موفقیت تحصیلی و رضایت از شغل زوجین تأثیر می گذارد. از سویی ناسازگاری در روابط زوجین موجب اختلال در روابط اجتماعی، گرایش به انحراف های اجتماعی و افول ارزشهای فرهنگی بین زن و شوهرها می شود (احمدی، آزاد مرزآبادی و ملازمانی ، 2005). مطالعات نشان داده است 18درصد زنان از وجود ناسازگاری و عدم تفاهم در خانواده رنج می برند (بخشی و همکاران، 1386).

به علاوه، شادمانی‌ احساسی‌ است‌ كه‌ همه‌ خواهان‌ آن هستند اما تعداد كمی‌ ازما به‌ آن‌ دست‌ می‌یابیم‌،نشانه‌ مشخصه‌ چنین‌ احساسی‌ قدردانی‌،احساس‌ درونی‌، احساس‌ رضایت‌ و علاقه‌ به‌خود ودیگران‌ است‌. (كارلسون‌ ، ترجمه‌ شریفی‌ 1380).

مك‌ گیل‌ (به نقل‌ از آیزنك‌ 1990) معتقد است‌ شادی‌ حالتی‌ پایدار است‌ كه‌ فرد میان‌ امیال‌ارضا شده‌ و كل‌ امیال‌ خودمطلوب‌ترین‌ نسبت‌ را می‌یابد، به‌ شرط‌ آنكه‌ امیال‌ ارضا شده‌ به‌طور غیرمنتظره‌ اتفاق‌ افتاده‌ باشد، یعنی‌ ما از مصاحبت‌ با خودی‌ كه‌ انتظار دیدن‌ وی‌ رانداشته‌ایم‌ شاد می‌شویم‌. ون‌ هون‌ 1984 معتقد است‌ واژه‌ شادمانی‌ به‌ پدیده‌ای‌ تجربی‌ اشاره‌ می‌كند، به‌ زعم‌ وی‌شادمانی‌ كلی‌ به‌ صورت‌ زیر تعریف‌ می‌شود: میزانی‌ كه‌ یك‌ فرد در مورد كیفیت‌ كلی‌مطلوبیت‌ زندگیش‌ قضاوت‌ می‌كند.

با توجه به آنچه گفته شد در پژوهش حاضر در پی آنیم تا کیفیت ارتباط، رضایت زناشویی و شادمانی زنان متاهل شاغل و خانه دار را با هم مقایسه نماییم.

ضرورت و اهمیت پژوهش

در شرع مقدس اسلام، خانواده محیطی مقدس و به تعبیر قرآنی محل آرامش واقعی است و در آیات الهی آمده است (( خداوند از جنس خودتان برایتان همسرانی آفرید تا با هم انس گیرید و میان شما مؤدت و مهربانی برقرار ساخت)) (سوره­ی روم، آیه 21). ازدواج و انتخاب همسر، پایه­ی اصلی خانواده­ها را تشكیل می­دهد. اگر خانواده استوار نباشد، جامعه در وضعیت متزلزلی قرار می­گیرد. بنابراین آشنایی با عواملی كه باعث پایداری ازدواج و خانواده می­شود، برای همه­ی اقشاری كه به استواری و بقای جامعه می­اندیشند، اقدامی ضروری و حیاتی است (خجسته مهر، 1384). همچنین سعادت و سلامت خانواده به وجود ارتباطات سالم میان زوج­ها بستگی دارد و چنانچه پایه­ی خانواده استحکام لازم را نداشته باشد، پیامد آن انواع مشکلات جسمانی و روانی است (ستیر،[4] 1987، ترجمه بیرشک، 1384).

علاوه بر این، به دلیل این که رضایت از رابطه زناشویی، مورد توجه محققان در زمینه ازدواج است و از آن به عنوان “مسیر مشترک پایانی[5]”یا “هدف نهایی زندگی مشترک” تعریف شده است، در تحقیق بر روی روابط نزدیک، تعداد زیادی از تحقیق­ها در زمینه آسیب شناسی روانی و کارکرد زناشویی، بر رضایت زناشویی متمرکز شده است (ویزمن، اوبلیکر و وینستاک[6]، 2004). با توجه به این که همه­ی زوج­ها به دنبال آن هستند که از زندگی زناشویی خود لذت ببرند و احساس رضایت کنند (رضازاده، 1381). پژوهش­های متعددی بیان کرده­اند که همسرانی که اختلاف داشته و رضایت پایینی دارند، افسرده­تر هستند، رفتاری خصمانه­تر و خلقی مضطرب­تر دارند (سایرز، کوهن، فرسکو، بلاک و سارور ، 2001، به نقل از حسینی، 1391). در ایران احتمال ابتلای زنان به افسردگی دو برابر مردان(9/2درصد در مقابل7/1درصد) به دست آمده است (کاویانی، احمدی ابهری، نظری و هرمزی، 1381).

هدف پژوهش

 مقایسه کیفیت ارتباط، رضایت زناشویی و شادمانی در زنان متاهل شغال و خانه دار شهر هرسین.

فرضیه های پژهش

فرضیه کلی

بین کیفیت ارتباط، رضایت زناشویی و شادمانی زنان متاهل شاغل و خانه دار شهر هرسین تفاوت وجود دارد.

فرضیه های فرعی

بین کیفیت ارتباط و مولفه های آن در زنان متاهل شاغل و خانه دار شهر هرسین تفاوت وجود دارد.

بین رضایت زناشویی و مولفه های زنان در متاهل شاغل و خانه دار شهر هرسین تفاوت وجود دارد.

بین شادمانی زنان متاهل شاغل و خانه دار شهر هرسین تفاوت وجود دارد.

تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها

تعریف مفهومی کیفیت رابطه زوجین: رضایت زناشویی احساسات عینی از خشنودی، رضایت و لذت تجربه شده توسط زن یا شوهر، زمانی که همه­ی جنبه­های ازدواج­شان را در نظر می­گیرند، می­باشد (هاکینز، 1986، به نقل از نظری، 1388).

تعریف عملیاتی کیفیت رابطه زوجین: در این پژوهش میزان کیفیت رابطه زوجین نمره­ای است که شرکت کنندگان از پاسخ به پرسشنامه­ی کیفیت رابطه زوجین خوشکام (1385) به دست می­آورند.

تعریف مفهومی رضایت زناشویی: رضایت زناشویی احساسات عینی از خشنودی، رضایت و لذت تجربه شده توسط زن یا شوهر، زمانی که همه­ی جنبه­های ازدواج­شان را در نظر می­گیرند، می­باشد (هاکینز، 1986، به نقل از نظری، 1388).

تعریف عملیاتی رضایت زناشویی: در این پژوهش میزان رضایت زناشویی نمره­ای است که شرکت کنندگان از پاسخ به پرسشنامه­ی رضایت زناشویی انریچ به دست می­آورند.

تعریف مفهومی شادمانی: ون‌ هون‌ 1984 معتقد است‌ واژه‌ شادمانی‌ به‌ پدیده‌ای‌ تجربی‌ اشاره‌ می‌كند، به‌ زعم‌ وی‌شادمانی‌ كلی‌ به‌ صورت‌ زیر تعریف‌ می‌شود: میزانی‌ كه‌ یك‌ فرد در مورد كیفیت‌ كلی‌مطلوبیت‌ زندگیش‌ قضاوت‌ می‌كند.

تعریف عملیاتی شادکامی: در این پژوهش میزان شادکامی نمره­ای است که شرکت کنندگان از پاسخ به پرسشنامه­ی شادکامی آکسفورد به دست می­آورند.

 یکی از موضوعات اساسی در ارتباط با سلامت جوانان،مسئله سوء مصرف مواد مخدر است.بررسی های اخیر در زمینه شیوع سوء مصرف مواد بیانگر آن است که سوء مصرف مواد در ایران مسئله ای جدی و رو به رشد است(اختیاری و جیلسون،2008؛ به نقل از زرگر،کاکاوند،جلالی،صلواتی،1390). همچنین ویرانگریهاى حاصل از آن زمینه‫ساز سقوط بسیارى از ارزش‫ها و هنجارهاى فرهنگى و اخلاقى شده، بدین ترتیب سلامت جامعه را به طور جدى به مخاطره مى اندازد، درگرایش به مواد، عوامل متعدد زیستی، اقتصادی، اجتماعی و فردی دخیل است. از جمله عوامل مخاطره‫آمیز فردی، مواردی مانند شرایط دوره نوجوانی، استعداد ارثی، صفات شخصیتی، نگرش مثبت به مواد و تأثیر خوشایند مواد بر بعضی از افراد قابل توجه است و در این میان استعداد ارثی و صفات شخصیتی جایگاه ویژه ای در شناسایی افراد پرخطر دارد و با شناسایی این افراد، علاوه بر سهولت پیشگیری، مراحل درمان و توان بخشی نیز در صورت لزوم سریع تر قابل شروع هستند( خانجانی، 1389).

از دیدگاه روان شناسی، دامنه تاثیرات مخرب اعتیاد به مواد مخدر از آن رو حائز اهمیت است که عواقب وخیم آن تنها فرد معتاد  را دربر نمی گیرد، بلکه محیط پیرامون ،دوستان ،افراد خانواده و همکاران وی نیز در معرض آثار ویرانگر آن قرار خواهند گرفت.  به طور کلی علت بروز رفتار های مختلف در افراد ناشی از تاثیر عوامل درونی و بیرونی است. عوامل درونی شامل بی حوصلگی، خستگی یا توانایی و انگیزه تلاش و عوامل بیرونی دربرگیرنده شرایط اقلیمی و محیطی و مقررات اجتماعی است. بنابراین شناخت عوامل انگیزشی در افراد درون گرا و برونگرا به پیش بینی رفتار معتادان و در نتیجه پیشگیری و تلاش در جهت بهبود و درمان آنان کمک خواهد کرد. چنین شناختی به ارائه برنامه های درمانی موثر به معتادان در مراکز درمانی نیز مدد می رساند(کلدی و مهدوی، 1389).

 یکی از دیگر عوامل روانشناختی مرتبط با سوء مصرف مواد هیجان خواهی است. هیجان خواهی به عنوان جستجوی هیجانها و تجارب متنوع، تازه، پیچیده و میل به خطر کردن تعریف شده است(زاکرمن، 1994).  زاکرمن (1994) به نقش بازداری زدایی به عنوان یک مولفه هیجان خواهی در سوء مصرف مواد تاکید کرده است(کیامرثی و ابوالقاسمی، 1390).در ایران نیز تحقیقات متعددی در زمینه ارتباط سوء مصرف مواد با عوامل شخصیتی انجام شده است،از جمله ارجی و همکاران (به نقل از بخشی پور و علیلو،1388)حاج سید جوادی و همکاران (1387)و رستمی(1384)از هیجان خواهی به عنوان عامل مستعد کننده سوء مصرف مواد حمایت کرده اند.هیجان خواهی یكی از ابعاد شخصیتی است كه افراد به میزان متفاوتی از آن برخودارند. برخی بسیار هیجان طلبند و برخی بسیار كم و تعدادی در میان این دو گروه قرار می‫گیرند (ممتاز، 2002). آرنت (1994) هیجان‫خواهی را به صورت صفتی که ویژگی آن جستجوی هیجانها و تجارب متنوع، تازه، پیچیده و شدید و میل اقدام به خطرهای جسمانی، اجتماعی، قانونی و مالی به خاطر خود این تجربه هاست، تعریف میکند. هیجانخواهها، افرادی ماجراجو و برونگرا هستند، از تکرار و یکنواختی خسته، کسل، بی حوصله و بیقرار می‫شوند و در جستجوی تجارب جدید، تازه، متنوع و هیجان‫انگیزند. این افراد، رفتار و تجربه جنسی بیشتر و متنوع‫تری دارند. به ورزشهای خطرآفرین از قبیل سقوط آزاد و پرش از ارتفاع بلند، کوهنوردی، موتورسواری، چتربازی، خلبانی و اتومبیلرانی بیشتر علاقه دارند.منبع كنترل  در طول تاریخ به شكلهای مختلفی مطرح شده است. فلاسفه مفهوم منبع كنترل را به شكل جبر و اختیار، جامعه شناسان به صورت خودمختاری در مقابل ازخودبیگانگی و روانشناسان به صورت رفتارگرایی در مقابل فردگرایی مورد بحث قرار داده‫اند. با وجود این، مفهوم منبع كنترل بعنوان یك سازه روانشناختی به شكل رسمی از دهه 1960 مورد توجه قرار گرفت. این اصطلاح توسط جولیان راتر  به كار برده شده، به خصوصیتی گفته میشود كه بر اساس آن افراد احساس می‫كنند تا چه حد بر روی موقعیتها توان كنترل دارند.به عبارت دیگر منبع كنترل ، اشاره به دریافت علمی پیامدهای رفتاری دارد كه عبارت است از اعتقاد به نقشی كه افراد در به وقوع پیوستن رویدادهای مثبت و منفی زندگی خود دارند و میزان تلا ش و كوشش  فرد و پذیرش مسئولیت در قبال رفتار خود را مدنظر قرار می‫دهد (احمدی، 1385).  علاوه بر این، منبع كنترل به عنوان یكی از ویژگیهای شخصیتی عاملی است كه در مقابله با شرایط استرس‫زا نقش مهمی ایفا می‫كند. به نظر جولیان راتر (1964) افراد در تبیین علل وقوع رفتار و پیامدهای آن به نقش دو دسته از عوامل تأكید می‫كنند. برخی افراد حائز منبع كنترل درونی بوده و پیامدهای رفتار را به عوامل شخصی استناد می‫كنند و برخی دیگر، حائز منبع كنترل بیرونی بوده و پیامدها را به عوامل خار ج از كنترل خود نسبت می‫دهند. نتایج تحقیقات حاكی از آن است كه افراد دارای منبع كنترل درونی در مواجهه با شرایط استرس زا بهتر از افراد دارای منبع كنترل بیرونی عمل می‫كنند. فردی كه دارای منبع كنترل بیرونی است معتقد است اثر ناچیزی بر موقعیت ها دارد و پیامدهای این موقعیت ها را شانس یا سرنوشت مشخص می سازد . در حالی كه فرد دارای منبع كنترل درونی معتقد است آنچه اتفاق می افتد، تحت كنترل اوست و تصمیم و عمل او پیامدها را تعیین می كند. برای افراد دارای منبع كنترل درونی ارز ش هایشان مهم بوده و بر این باورند كه توانایی كنتر ل محیط را دارند . منبع كنترل درونی به عنوان یك ویژگی شخصیتی می تواند بخشی از اثرات شرایط استرس زا را كنترل كند و توان فرد را در مقابله با تهدید افزون سازد (خسروی، 1380) در این راستا، نتایج مطالعات گومز ( 1998 ) نشان می‫دهد كه بین مكان كنترل بیرونی و سبك های مقابله با استرس رابطه وجود دارد . از سویی وی دریافت كه مكان كنترل بیرونی با استرس و اضطراب رابطه مستقیم دارد. نتایج مطالعه توریانو و همکاران ( 2012 ) نشان می‫دهد که سطوح بالای روان‫رنجورخویی، برون‫گرایی، بازبودن و سطوح پایین وجدان و موافقت، سوءمصرف مواد را پیش بینی می‫کنند. درمان‫نگهدارنده متادون (MMT)[8] یکی از درمانهای طولانی مدت (حداقل یک دوره دو ساله) با هدف کاهش آسیب مواد مخدر می باشد به این معنی که بیمار مصرف ماده مخدر خود را متوقف کرده و داروی متادون را به جای آن مورد استفاده قرار می دهد.این دارو در اشکال قرص های 5، 20، 40 میلی گرمی به صورت محلول در هر سی سی موجود می باشد که متناسب با نوع ماده مصرفی و شرایط جسمی بیمار مقدار آن مشخص می شود و سپس روند بهبود بیمار در طول زمان بررسی می شود(فرهودیان و همکاران،1390).

جامعه مورد بررسی در پژوهش حاضرافراد تحت درمان  MMT است. . این پژوهش با توجه به تاثیر هیجان خواهی و نوع منبع کنترل  بر وابستگی افراد به مواد اپیوئیدی در پی یافتن رابطه بین منبع کنترل و هیجان خواهی در افراد وابسته به مواد اپیوئیدی می باشد.