مسجد و به مثابه آن زیارتگاه ها، عبادتگاه خاص مسلمین است که از زوایای مختلف مورد اشاره کتاب الهی، شارع مقدس اسلام و مرکز توجه مسلمین بوده است. از این رو زیارتگاه ها به عنوان  مظاهر عبادتگاه خاص مجتمع های زیستی مسلمین، اهمیت و نقش ویژه ای در کلبد فضایی شهر دارند؛ که از زوایای مختلف قابل بررسی و تحقیق است و نیز در طول تاریخ همواره مورد توجه حاکمان و مردم بوده است.

در تمدن اسلامی، مساجد علاوه بر اینکه عامل اصلی تشکیل شهرها بوده اند، تعیین کننده ی الگوی کلی و هویت مشترک شهرهای اسلامی به شمار می رفته اند (سلطانزاده،11:1362).

مساجد و زیارتگاه ها، بی تردید مهم ترین کاربری مذهبی شهرهای ایرانی و مهم ترین و عنصری جدایی ناپذیر در شهرهای اسلامی بوده است و همواره با دیگر کاربری های تجاری، حکومتی، اداری، اجتماعی و کاربری های ارتباطی، خیابان ها، کوچه ها و میدان ها قرار گرفته و یک سر و گردن از سایر کاربری ها قوی تر و وجیه تر بوده به طوری که این اماکن مذهبی در طول تاریخ همواره از عناصر تأثیرگذار در زندگی ساکنان و بر روند توسعه سکونتگاه ها بوده است. به نظر می رسد برای دستیابی به شهر پایدار اسلامی و ارتقاء کیفی فضای آن، تحلیل نقش کاربری مذهبی و زیارتگاه ضرورت تام دارد.

جغرافیای اجتماعی شهرها در تلاش است تا کمبودهای فضای شهری مرتبط با ساخت فیزیکی شهرها را نشان داده و الگویی منطبق و سازگار با شرایط اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آنها را ارایه دهد. به عبارتی اکولوژی اجتماعی شهرها، گذرگاه تازه‌ای می‌جوید تا همه شهروندان بتوانند در سراسر شهر به زندگی شایسته‌ای دست یابند. در شهرهای ایرانی، مساجد و زیارتگاه ها، به دلیل محدودیت های مكانی  برای تجمع، مهم ترین مكان عینی تجمع شهروندان در واقع این کاربری ها به عنوان مكانی عمومی در محله ها، محل تجمع و مشارکت شهروندان در زمینه حل مسایل و معضلات خود و جامعه، مكان ارایه پیشنهادها و اولویت های  برنامه ریزی در مقیاس  محله و شهر و سپس در سطح فراتر منطقه ای و ملی، حلقه ارتباطی مسوولین و شهروندان، مكان هم فكری و تعامل شهروندان … و بهترین مكان برای ارتقاء مشارکت بوده و می باشد. از طرفی در بافت تاریخی شهرهای اسلامی، مساجد و مراكز مذهبی دیگر، مانند تكیه با عملكرد متنوع و متفاوت، نقش اساسی در شكل دهی فضاها و سلسله مراتب شهری دارد. مساجد بیشتر در نواحی مرکزی و پر ازدحام شكل گرفته اند و با توجه به قرارگیری آن ها در سلسله مراتب شهری از خوانایی خاصی برخوردارند. به علاوه کاربری مذکور بر معماری و شهرسازی پیرامون خود تاثیر گذاشته و یا از آن تاثیر پذیرفته. روند شكل گیری و تاثیر زیارتگاه ها نیز بر بافت و ساخت شهری و متقابلاً تاثیر معماری و شهرسازی بر ساخت زیارتگاه در بافت تمامی شهرهای اسلامی قابل توجه بوده و حتی در زندگی مادی و معنوی ساكنین محلات تاثیر مستقیم داشته است.

در شهر ها و محلات ایران، مساجد به همراه زیار تگاه ها و تكایا، چنان در چشم انداز های فرهنگی موثر واقع می شوند كه در غالب آن ها تنها ساختمان مرتفع شهری این اماكن هستند. همچنین در بافت شهری و محله ای، نقش مسجد آن قدر تعیین كننده و حساس است كه گاهی مسیر اصلی خیابان را از ادامه و تعویض باز می دارد (شكویی، 1354:۴٠۵).

اساس شکل گیری شمار زیادی از شهر های ایرانی، به دلیل نقش مذهبی و وجود کاربری های  زیارتی آنهاست از جمله؛ زیارتگاه دانای علی کلان شهر رشت نیز، چنین تاثیری در گسترش شهری داشته است.

از جمله مسایل و مشکلات محله چمارسرا، استقرار نامناسب کاربریها، تراکم زیاد جمعیت،  شبکه دسترسی و… می باشد. در تحقیق حاضر ضمن  تشریح اهمیت وافر کاربری های مذهبی در شکل گیری با مطالعه موردی زیارتگاه دانای علی در شهر رشت، سعی شده بر تاثیر این کاربری در ناحیه تحت نفوذ آن پرداخته شود همچنین در نهایت راهکارهای پیشنهادی برای توسعه فضایی ناحیه مورد مطالعه ارایه می گردد.