طبیعت از گذشته تا به حال مورد توجه هنرمندان از جمله شاعران بوده است، زیرا اولین چیزی که هرانسان در زندگی خود درک کرده و خود را در آن می­بیند طبیعت است.البته نگاه هر شخص به طبیعت نسبت به شخص دیگر متفاوت است،چه بسا افراد عادی هر روزه از کنار عناصر طبیعت می­گذرند اما به آن توجه نمی­کنند اما یک هنرمند یا شاعر به هرکدام از این عناصر با دیدی هنرمندانه می­نگرد و از آن­ها تصاویری بکر و زیبا خلق می­کند.یکی از این هنرمندان نظامی گنجوی است، که وصف طبیعت یکی از ویژگی­های شعر اوست. این پایان­نامه سعی بر آن دارد که انواع عناصر طبیعت مورد استفادۀ نظامی در دو اثر خسرو و شیرین و لیلی و مجنون را بررسی کند و پر بسامدترینِ این عناصر را در این دو منظومه نشان دهد، و نقش عناصر طبیعت در صور خیالِ شاعر را و پرکاربردترین آن را مشخص نماید.

روش گردآوری اطلاعات پایان­نامه، کتابخانه­ای و روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است. روش تجزیه و تحلیل بدین صورت است، ابتدا تمام ابیاتی که در برگیرنده­ی عناصر طبیعت در دو منظومه است استخراج شده ، سپس با توجه به سؤالات مطرح شده، هر یک از ابیات، مورد بررسی قرار گرفته است.

1-3 سوالات تحقیق

پرسش اصلی این تحقیق آن است که :

طبیعت در مثنوی­های خسرو و شیرین و لیلی و مجنون چه نقشی ایفا می­کند؟

و پرسش­های دیگر تحقیق عبارتند از :

1- نظامی در خسرو و شیرین و لیلی و مجنون از چه عناصر طبیعی استفاده کرده است؟

2- پرکاربردترین عناصر طبیعت در دو مثنوی نظامی کدامند؟

3- شاعر از عناصر طبیعت در کدام ساخت صور­خیال بهرۀ بیشتری برده است؟

1-4 اهمیت و ضرورت تحقیق

با توجه به اینکه تا کنون تحقیق جامع و کاملی که تمام عناصر طبیعت را در دو مثنوی خسرو وشیرین و لیلی و مجنون مورد بررسی قرار نداده است؛ این پایان­نامه و نتایجی که به دست خواهد آمد، مورد توجه خواهد بود.

1-5 پیشینۀ تحقیق

کتاب­ها و مقالات مطالعه شده نشان می­دهد که دربارۀ عناصر طبیعت در خمسۀ نظامی صورت گرفته است.که می­توان به این آثار اشاره کرد:

1 -آقای دكتر مظاهر نیكخواه در فصلنامة ادبیات فارسی (علمی-پژوهشی) پاییز و زمستان 1388 به تحریر مقاله ای تحت عنوان تناسب تصاویر طلوع و غروب با موضوع حكایت در آثار نظامی گنجوی پرداخته است كه در آن به تصویرسازی هایی كه نظامی درباره طلوع و غروب كرده است با آوردن شواهدی از آنها اشاره می كند.

2-تصاویر خیال در خسرو و شیرین نظامی نوشتة دکتر محمد جاویدی صبّاغیان که در کتاب مجموعه مقالات همایش نظامی توسط دکتر ثروت آورده شده است ، با بیانی اجمالی به بررسی انواع تصاویر خیال در منظومة خسرو وشیرین نظامی پرداخته که یکی از آن ها تصویر مظاهر طبیعت است.

3- دكتر بهروز ثروتیان نیز در كتاب اندیشه های نظامی گنجوی به توصیفات و تصویرسازی در اشعار نظامی پرداخته است.

1- 6 اهداف تحقیق

1– مشخص کردن مهارت نظامی در استفاده از عناصر دنیای واقعی برای بیان مفاهیم و مقاصدش و هم­چنین زیبایی آفرینی

2- آشکار کردن عناصر مهم تشکیل دهندۀ صور خیالِ شاعر

1- 7 فرضیه­های تحقیق

1- نظامی از طبیعت برای زیباسازی اشعارش و القاء معنا و مفهوم به مخاطب استفاده کرده است.

2– نظامی به طور چشمگیری در سرودن مثنوی های خود ازهمۀ عناصر طبیعت بهره گرفته است.

3-پرکاربردترین عنصر طبیعت در توصیفات نظامی گلها و درختان هستند.

4- تشبیه پر کاربردترین صنعت توصیف شاعر در تصویرگرایی است.

1- 8 حدود و قلمرو تحقیق

حدود و قلمرو این تحقیق، بررسی عناصر طبیعت در دو منظومۀ خسرو وشیرین و لیلی و مجنون نظامی است.