وتصحیح پرویز خانلری به چاپ رسیده است. زمان تألیف اصل قصه وجمع آوری وتدوین این روایت معلوم نیست. اما درمتن اصلی اشعاری ازشاعران قرن پنجم وششم آمده است وابیاتی ازسعدی درجلد دوم و سوم درج است ونامهای خاص ترکی مانند سماروق، قزل ملک درمتن این کتاب آمده است که نشان دهنده­ی تاریخ تدوین این قصه پیش از اواخر دوره سلجوقی (552-429 ه. ق) نیست.

سمک عیار ازچند جهت دارای اهمیت می باشد.

نخست اینکه این قصه گنجینه ای است گرانبها از لغات، اصطلاحات، تصاویر وتعابیر داستانی.

دوم این که سمک عیار بزرگترین متنی است که از قرن ششم باقی مانده وسرتاسر پراست ازتصاویر زیبای اوضاع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی آن دوران. ازاین جهت سمک عیار نمونه ای منحصر به فرد است.

قهرمان اصلی وشخصیت برجسته این قصه سمک عیاراست. عیاران جماعتی بوده­اند پردل، پرخرد ومبارز که پشتیبانی ازستم دیدگان ومبارزه با ستمگران شعار آنان بوده ومی­کوشیده­اند با تربیتی دقیق ودشوارو بر آمدن از آزمایشهای سخت وخدمت به جوانمردان ومردان سالخورده، راه ورسم جوانمردی را فراگیرند وروان خویش را به ملکات فاضله اخلاقی، شجاعت، بخشندگی، وفاداری، راز پوشی، فداکاری برای برآوردن کام دوستان، بلند همتی و آرمان خواهی بیارایند. عیاران که ایرانیان آنان را جوانمردان نیز خوانند درتاریخ ایران و کشورهای دیگر عامل کارهای برجسته بودند ودخالت های مؤثر داشته­اند.

قصه­ی سمک عیار درباره مرزبان شاه است که پس از سالها نذر و نیاز به درگاه خداوند صاحب پسری شد. شاه، پسرش را خورشیدشاه نام می­گذارد و به تربیت او می­پردازد. وقتی خورشید شاه به سن جوانی می­رسد روزی هنگام شکار به دختری به نام مه­پری برمی­خورد. خورشید شاه یک دل نه صد دل عاشق  دلباخته­ی او می­شود وبرای خواستگاری مه پری لشگری آراسته همراه می­کند و رهسپار دیار چین می شود اما مه پری خواستگاران زیادی دارد. بدتر ازهمه دایه­ی جادوگر اوست که با جادو نمی­گذاردکسی به مه­پری برسد. اما خورشید شاه قصد دارد هر طور شده به مه پری برسدو. . . .

دراین رساله به بررسی مکر وحیله­های موجود در داستان سمک عیار و تقسیم بندی آنها و در ادامه به معرفی شخصیت­های انجام دهنده این مکرها واهداف آنها از این مکر و حیله­ها پرداخته می­شود.